“เมอร์เรียม-เว็บสเตอร์” ผู้จัดพิมพ์พจนานุกรมเก่าแก่ที่สุดในสหรัฐ ยก “Gaslighting” เป็นคำแห่งปี 2565 หลังพบว่า มีการค้นหาคำนี้ เพิ่มขึ้นเกือบ 18 เท่า และมีความสนใจค้นหาสูงตลอดทั้งปี
เว็บไซต์ของ เมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ (Merriam-Webster) ระบุว่า ในยุคแห่งข้อมูลเท็จ (misinformation) ที่ประกอบด้วยข่าวลวง (fake news) ทฤษฎีสมคบคิด (conspiracy theories) เกรียนทวิตเตอร์ (Twitter trolls) และเทคโนโลยีสร้างสื่อสังเคราะห์เพื่อปลอมแปลงลักษณะบุคคล (deepfakes) คำว่า “Gaslighting” ที่แปลว่า ปั่นหัว นี้ กลายเป็นคำแห่งยุคนี้ไปแล้ว
การปั่นหัว ซึ่งหมายถึงการกระทำ หรือพฤติกรรมที่ทำให้บุคคลเข้าใจผิดอย่างมาก เพื่อประโยชน์ของตนเอง มีการค้นหาเพิ่มขึ้นถึง 1,740% ในปีนี้ และมีความสนใจค้นหาสูงตลอดทั้งปี
ต้นกำเนิดของคำนี้มาจากชื่อละครเวทีปี 2481 เป็นเรื่องราวของชายคนหนึ่ง ที่พยายามปั่นหัวภรรยาให้คิดว่าเธอเป็นบ้า ด้วยการทำให้ตะเกียงแก๊สในบ้านหรี่ลง แต่ยืนกรานว่า เธอคิดไปเอง
คำนี้ถูกนำมาใช้ครั้งแรกช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 สื่อความหมายถึงการหลอกลวง ที่คล้ายกับในละครดังกล่าว โดยเมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ให้คำจำกัดความคำว่า ปั่นหัว ไว้ว่า หมายถึง การบงการทางจิตวิทยากับบุคคลเป็นระยะเวลาหนึ่ง ทำให้เหยื่อสงสัยในความถูกต้องของความคิด และการรับรู้ของตนเอง นำมาซึ่งความสับสน สูญเสียความมั่นใจและการนับถือตนเอง และต้องพึ่งพาผู้บงการ
เมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ มองว่า ช่วงหลายปีมานี้ คำว่า ปั่นหัว ถูกนำใช้ในวงกว้างมากขึ้นและง่ายขึ้น โดยหมายถึงการกระทำ หรือพฤติกรรมที่ทำให้บุคคลเข้าใจผิดอย่างมากเพื่อประโยชน์ของตนเอง
คำนี้โยงใยกับคำที่เกี่ยวกับการหลอกลวง และบงการยุคใหม่อย่างข่าวลวง เทคโนโลยีสร้างสื่อสังเคราะห์ เพื่อปลอมแปลงลักษณะบุคคล และปัญญาประดิษฐ์ หรือ เอไอ ทั้งยังถูกนำมาใช้ ในการสื่อความหมายถึงการโกหกที่เป็นส่วนหนึ่งของแผนการใหญ่ และสามารถนำมาใช้ได้ทั้งเรื่องส่วนบุคคล และเรื่องทางการเมือง
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ‘เมอร์เรียม-เว็บสเตอร์’ ชู ‘วัคซีน’ คำศัพท์แห่งปี 64
- พจนานุกรมคอลลินส์ เลือก ‘NFT’ คำแห่งปี 2564
- คำเกี่ยวกับ ‘โควิดระบาด’ กวาดแชมป์ ‘คำศัพท์แห่งปี 63’
