WHO จับตา “โอไมครอน BA.2.86” หวั่นระบาดทั่วโลก เพราะหลบภูมิจากวัคซีนได้ และตรวจ PCR ลดลง
ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ รพ.รามาธิบดี โพสต์เพจเฟซบุ๊ก Center for Medical Genomics เกี่ยวกับ โอไมครอนสายพันธุ์ใหม่ BA.2.86 โดยระบุว่า
ทำไมโอไมครอนสายพันธุ์ใหม่ BA.2.86 หรือ “พิโรลา (Pirola)” ที่ขณะนี้พบใน 4 ประเทศ และสามารถถอดรหัสพันธุกรรมไวรัสทั้งจีโนมได้เพียง 6 ตัวอย่าง แต่ทั้งองค์การอนามัยโลกและกรมควบคุมโรค สหรัฐอเมริกากลับให้ความสนใจเป็นอย่างมาก
ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ รพ. รามธิบดี เริ่มพัฒนาชุดตรวจโอไมครอน 3 สายพันธุ์ BA.2.86, EG.5 (XBB.1.9.2.5) และ FL.1.5.1 (XBB.1.9.1.1.5.1)ด้วยเทคโนโลยี “MassArray Genotyping” ให้แล้วเสร็จในสองสัปดาห์ สามารถตรวจจับไวรัสสามสายพันธุ์จากสวอปส่งตรวจภายในเวลา 48 ชั่วโมง
เปลี่ยนแปลงกว่า 30 ตำแหน่ง
เชื้อโควิด-19 สายพันธุ์ใหม่ BA.2.86 ถูกตั้งชื่ออย่างไม่เป็นทางการว่า “พิโรลา (Pirola)” ตามชื่อดาวเคราะห์น้อยขนาดใหญ่ที่โคจรรอบดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี BA.2.86 ขณะนี้ยังพบใน 4 ประเทศ คือ เดนมาร์ก อิสราเอล อังกฤษ และ สหรัฐอเมริกา จากการถอดรหัสพันธุกรรมทั้งจีโนมและแชร์ไว้บนฐานข้อมูลโควิดโลก “จีเสส (GISAID)” พบเพียง 6 ตัวอย่าง
แต่ที่น่ากังวลเพราะพบการเปลี่ยนแปลงกรดอะมิโนไปมากกว่า 30 ตำแหน่งบนส่วนหนาม เมื่อเทียบกับ “บรรพบุรุษโอไมครอน” เช่น BA.1 และ BA.2 ที่ทำให้มีผู้ติดเชื้อและเสียชีวิตมากเป็นอันดับสองรองมาจากสายพันธุ์เดลตา
องค์การอนามัยโลกแบ่งประเภทสายพันธุ์ของโควิด-19 เป็น 3 ระดับ
- โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรติดตาม (ห่างๆ) หรือ Variant Under Monitoring (VUM)
- โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรให้ความสนใจติดตามอย่างใกล้ชิด
หรือ Variant of Interest (VOI)
- โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรกังวลและเตรียมพร้อมรับมือการระบาดในวงกว้าง หรือ Variant of Concern (VOC)
โดยโอไมครอน BA.2.86 จัดอยู่ใน Variant Under Monitoring (VUM) หรือสายพันธุ์ที่ควรติดตาม แต่ยังไม่ต้องกังวลหรือตระหนก
จับตาโควิด 10 สายพันธุ์
ขณะนี้องค์การอนามัยโลกกำลังจับตาดูเชื้อโควิด 10 สายพันธุ์ โดย 7 สายพันธุ์เป็นโควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรติดตาม (VUM) ได้แก่
- BA.2.75
- BA.2.86
- CH.1.1
- XBB
- XBB.1.9.1
- XBB.1.9.2
- XBB.2.3
และ 3 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรให้ความสนใจติดตามอย่างใกล้ชิด (VOI)
- XBB.1.5
- XBB.1.16
- EG.5
ทางองค์การอนามัยโลกจัดให้ โอไมครอน BA.2.86 เป็นสายพันธุ์ที่ควรเฝ้าติดตาม (VUM) เพราะเป็นโอไมครอนที่มีการกลายพันธุ์มากที่สุดเมื่อเทียบกับต้นตระกูลของโอไมครอน (BA.1 และ BA.2) โดยเฉพาะในส่วนหนามที่คาดว่าจะเพิ่มศักยภาพในการแพร่เชื้อและหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกัน แต่ไม่น่าจะก่อให้เกิดการติดเชื้อรุนแรงมากไปกว่าโอไมครอนสายพันธุ์อื่นอย่างมีนัยสำคัญ
BA.2.86 มีการกลายพันธุ์ส่วนหนามต่างไปจาก BA.2 จำนวนถึง 32 ตำแหน่งในขณะที่ EG.5.1 และ FL.1.5.1 มีการกลายพันธุ์ส่วนหนามต่างไปจาก BA.2 เพียง 14 และ 15 ตำแหน่งตามลำดับ
แม้ว่าล่าสุดจะสามารถถอดรหัสพันุกรรมโอไมครอน BA.2.86 ได้เพียง 6 ตัวอย่างจาก 4 ประเทศและแชร์ไว้บนฐานข้อมูลโควิดโลก “จีเสส (GISAID)” แต่นักระบาดวิทยามีความกังวลว่า BA.2.86 อาจแพร่ระบาดไปทั่วโลกแล้วมากกว่าทีมีรายงานในจีเสส เพราะการตรวจโควิด-19 ด้วยเทคนิค PCR และการถอดรหัสพันธุกรรมทั้งจีโนมทั่วโลกลดลงอย่างมาก ที่เราเห็นอาจเป็นเพียงยอดภูเขาน้ำแข็งในมหาสมุทรที่โผล่เพียงส่วนยอดแหลมขึ้นมาเหนือผิวน้ำเท่านั้น (The Tip Of The Iceberg)
ยังเร็วเกินไปที่จะระบุความรุนแรงของการเจ็บป่วยที่เกิดจากโอไมครอน BA.2.86 แต่คาดว่าจะหลบเลี่ยงแอนติบอดีที่คนส่วนใหญ่ได้รับจากการติดเชื้อและการฉีดวัคซีนครั้งก่อนๆได้ดี
โควิด-19 สายพันธุ์อื่น
EG.5 (XBB.1.9.2.5) และ FL.1.5.1 (XBB.1.9.1.1.5.1)เป็นสายพันธุ์ที่มีการกลายพันธุ์ต่างไปจากโอไมครอนสายพันธุ์ดั้งเดิมไม่มากแต่พบความชุกเพิ่มมากขึ้น ต่างจาก BA.2.86 ที่มีการกลายพันธุ์ต่างไปจากโอไมครอนบรรพบุรุษอย่างมาก จึงต้องมีการติดตามอย่างใกล้ชิดเนื่องจากมีความเสี่ยงที่อาจเกิดการแพร่ระบาดอย่างรวดเร็วและหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันได้ดี
วัคซีนป้องกันโควิด-19 สายพันธุ์ใหม่
องค์การอาหารและยาประเทศสหรัฐอเมริการะบุว่าวัคซีนป้องกันโควิด-19 เวอร์ชันใหม่ที่มีส่วนประกอบของโอไมครอน XBB.1.5 เป็นวัคซีนโมโนวาเลนต์ซึ่งคาดว่าสามารถฉีดให้กับประชาชนสหรัฐได้ในปลายเดือนกันยายน พ.ศ. 2566
ผลการทดสอบและประสิทธิภาพของวัคซีนรุ่นใหม่สามารถป้องกันโอไมครอน EG.5.1 และ FL.1.5.1 ได้ดี แต่ยังไม่มีความชัดเจนว่าวัคซีนรุ่นใหม่จะมีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อรุนแรงจากโอมิครอน BA.2.86 ได้ในระดับใด
ปัจจุบัน อย. สหรัฐยังไม่เห็นความจำเป็นต้องเปลี่ยนสูตรวัคซีนป้องกันโควิดจากโอไมครอน XBB.1.15 ไปเป็นสายพันธุ์ที่ระบาดล่าสุดแต่อย่างใด
องค์การอนามัยโลกตัดสินใจกำหนดการเรียกชื่อโควิด-19 เฉพาะสายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรกังวลและเตรียมพร้อมรับมือการระบาดในวงกว้าง หรือ Variant of Concern (VOC) ด้วยอักษรกรีก โดยหากพบว่า BA.2.86 มีการแพร่ระบาดและติดเชื้อรุนแรง ทางองค์การอนามัยโลกอาจปรับไปเรียกชื่อสายพันธุ์นี้ว่า พาย (Pi) หรือ โร (Rho)
แต่ขณะนี้การติดเชื้อโอไมคsอน BA.2.86 ยังไม่แสดงให้เห็นถึงการแพร่ระบาดและการติดเชื้อรุนแรง มีผู้เจ็บป่วยหรือเสียชีวิตเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับโอไมครอนสายพันธุ์อื่น นักวิทยาศาสตร์จึงเรียกชื่อเพื่อให้คนทั่วไปเข้าใจได้ง่ายโดยใช้ชื่อกลุ่มดาว ดวงดาว ดวงจันทร์ ดาวเคราะห์น้อย และดาวเคราะห์นอกระบบ ไปก่อน
โอไมคsอน BA.2.86 จึงมีชื่อเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า“พิโรลา (Pirola)” ตามชื่อดาวเคราะห์น้อยขนาดใหญ่ที่โคจรรอบดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- กลยุทธ์ใหม่โควิด ‘กลายพันธุ์พลิกขั้ว’ กำเนิดสายพันธุ์ใหม่ ‘GK และ HK’ คาดแทนที่ XBB และ EG.5.1
- เกาหลีใต้อ่วม! ช่วง 28 วัน ติดโควิดรายใหม่เพิ่มขึ้น 243% เสียชีวิตเพิ่มขึ้น 91%
- ศูนย์จีโนมฯ เฉลย ‘โอไมครอน EG.5.1’ จะมาแทนที่ ‘XBB.1.16’ ในไทยได้หรือไม่?
