วัดพระนารายณ์มหาราช หรือ วัดกลางนคร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดวรวิหาร อยู่ในเขตการปกครองคณะสงฆ์มหานิกายภาค 11 ตั้งอยู่ที่ ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา
วัดแห่งนี้ ตั้งอยู่กลางใจเมือง ติดกับศาลหลักเมือง เรียกกันมาตั้งแต่สมัยโบราณว่า “วัดกลาง” หรือ “วัดกลางนครวรวิหาร” โดยถือเอาสถานที่ตั้งเป็นสำคัญ แล้วเรียกชื่อวัดอื่น ๆ ตามที่ตั้งอยู่ทิศต่าง ๆ ตามชื่อทิศ เช่น วัดบูรพ์ (บูรพา) วัดอิสาน วัดพายัพ และวัดบึง วัดสระแก้ว รวม 6 วัด ที่ตั้งอยู่ภายในกำแพงเมือง โดยถือเอาวัดพระนารายณ์เป็นจุดศูนย์กลาง
วัดพระนารายณ์มหาราชวรวิหาร หรือ วัดกลางนคร จัดเป็นวัดเก่าแก่คู่บ้านคู่เมือง ที่ประชาชนให้ความเคารพนับถือ และยังเป็นสถานที่ทำ พิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา ที่ข้าราชการจะเข้าทำพิธีสาบานตนว่า จะรับราชการสนองพระเดชพระคุณด้วยความจงรักภักดี ปฏิบัติหน้าที่โดยสุจริต รวมทั้ง เป็นสถานที่ทำ พิธีเสกน้ำพระพุทธมนต์ ถวายในงานพระราชพิธีเสวยราชสมบัติ
นอกจากนี้ ยังเคยเป็นที่ตั้ง อนุสาวรีย์บรรจุอัฐิท้าวสุรนารี ตรงมุมทิศพายัพของวัด ก่อนที่ในปี 2477 จะย้ายออกจากวัด ไปประดิษฐานที่ประตูชุมพล จนถึงทุกวันนี้ ปัจจุบัน วัดพระนารายณ์มหาราชวรวิหาร ยังมีศิลปะวัตถุ พร้อมทั้งสถาปัตยกรรม สมัยกรุงศรีอยุธยาให้เห็นอยู่
ปูชนียสถานสำคัญ ๆ ภายในวัด ประกอบไปด้วย พระอุโบสถ ที่ตั้งอยู่เกาะกลางสระบัว ทิศตะวันออกของวัด พระวิหารหลวง และ เทวรูปพระนารายณ์สี่กร สูง 17 นิ้ว สร้างด้วยหินทรายฝีมือขอมโบราณ อันเป็นสัญลักษณ์แสดงพระนามผู้สร้างวัด นับเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงพุทธ ที่แสดงให้เห็นถึงความสวยงาม ทั้งด้านสถาปัตยกรรม และจิตรกรรมได้เป็นอย่างดี
พระวิหารหลวงของวัดพระนารายณ์มหาราชวรวิหาร ยังถือเป็นพระวิหารที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภายในประดิษฐาน หลวงพ่อใหญ่ พระพุทธรูปที่ชาวโคราช และจังหวัดใกล้เคียงให้ความเลื่อมใสศรัทธา มีผู้คนเดินทางมาสักการะบูชา และอธิษฐานขอพรตามความมุ่งหวังต่าง ๆ อยู่ตลอดเวลา
นอกจากนี้ ยังมี พระคันธารราษฎร์ หรือ พระปางขอฝน พระคู่บ้านคู่เมืองจังหวัดนครราชสีมา มี ผ้าทิพย์พระประธาน เป็นรูปสามชั้นซ้อน เขียนลายรดน้ำแบ่งเป็นสามตอน ตอนบนเป็นรูปสามเหลี่ยม หน้าจั๋วหันมุมแหลมลงด้านข้าง ในรูปสามเหลี่ยมเขียนเป็นลายรดน้ำมีจักรอยู่บนตรี ใต้ลงมาถึงตอนกลางเป็นรูปท้าวจตุโลกบาลทรงพระขรรค์ ตอนล่างเขียนเป็นรูปราชสีห์หันหน้าไปทางทิศใต้ เขียนขึ้นในคราวรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จประพาสวัดเมื่อปี 2443
ภายในอุโบสถ มี จิตรกรรมฝาผนัง เขียนบอกเล่าเรื่องราวของพระเวสสันดร ทั้งในวัดยังมี ใบเสมาคู่ ซึ่งหมายถึง มีการผูกพัทธสีมาที่ต่างวาระ ต่างนิกาย ในพื้นที่เดียวกัน
ทั้งยังมี พระเจดีย์ ตั้งคู่กับพระวิหารด้านทิศตะวันตก ซึ่งพระวิหารเดิมถูกข้าศึกทำลายไปในปี 2369 พร้อมกับพระวิหาร ต่อมา พันเอกพระยาประสิทธิศิลการ (สะอาด สิงหเสนี) จัดการบูรณะ ขณะดำรงตำแหน่งเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลนครราชสีมา จวนจะสำเร็จแต่มีเหตุสุดวิสัย พระเจดีย์พังลงมา เป็นอันต้องทิ้งให้พังอยู่ไม่มีใครทำขึ้นใหม่
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ศุกร์ (สุข) ละวัด พาชมศิลปะล้ำค่า ที่ ‘วัดนางนองวรวิหาร’
- ศุกร์ (สุข) ละวัด พากราบ’พระเกจิ 6 แผ่นดิน’ วัดป่าใต้พัฒนาราม
- ศุกร์ (สุข) ละวัด พาขอพร ‘หลวงพ่อทันใจ’ วัดไทยสามัคคี
