‘นักข่าวพลเมืองจีน’ รายงาน ‘โควิดอู่ฮั่น’ เสี่ยงตายคาคุก อดอาหารประท้วง เชื่อมั่น ‘มีสิทธิพูดความจริง’

โดย KANYAPORN PHUAKVISUTHI 22 ธันวาคม 2564

ในช่วงแรก ๆ ที่เริ่มเกิดการระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 และรัฐบาลจีนเริ่มดำเนินความพยายาม ที่จะควบคุมการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสนั้น บรรดานักข่าวพลเมือง อย่าง “จาง จ้าน” พากันรายงานข่าว ด้วยการตั้งคำถามถึงความรุนแรงของวิกฤติ และการรับมือของรัฐบาล ทั้งที่พวกเขาก็กังวลว่า ประเทศที่ควบคุมสื่ออย่างเข้มงวดแบบจีน จะมีความอดทนต่อการรายงานข่าวในเชิงรุกแบบนี้ได้ไม่นานนัก

ระหว่างการให้สัมภาษณ์ เมื่อเดือนพฤษภาคม 2563 จาง กล่าวถึงการนำเสนอข่าวของพวกเธอว่า ในช่วงเวลาดังกล่าว ทุกอย่างเป็นไปด้วยดี ไม่มีใครมาจับกุมเธอ แต่เธอก็ไม่รู้ว่า ถ้าหากยังเดินหน้าที่จะรายงานข่าวแบบนั้นต่อไป จะเกิดอะไรขึ้น

ข้อสงสัยของเธอ ได้คำตอบกลับมาอย่างรวดเร็ว เพราะในเดือนเดียวกับที่ให้สัมภาษณ์ จางก็หายไปตัวไปอย่างไร้ร่องรอย ก่อนที่ทนายความของเธอ จะออกมายืนยันกับสื่อตะวันตกว่า เธอถูกศาลในนครเซี่ยงไฮ้ ตัดสินโทษในเดือนธันวาคม ปีเดียวกัน ว่า มีความผิดจริงตามข้อกล่าวหา ทะเลาะวิวาท และยั่วยุให้เกิดปัญหา ซึ่งเป็นข้อหาที่ทางการจีนนิยมใช้ลงโทษผู้เห็นต่าง โดยเธอโดนตัดสินโทษจำคุก 4 ปี

จาง เป็น 1 ใน 10 นักข่าว และนักวิจารณ์ กลุ่มแรก ที่ออกมากดดันให้เจ้าหน้าที่จีนมีความโปร่งใสมากขึ้น เกี่ยวกับผลกระทบจากไวรัสโควิด ก่อนที่จะถูกปิดปากโดยทางการ ที่พยายามควบคุมข่าวของโรคระบาดนี้ และแม้ว่าหลังจากนั้น หลายคนจะถูกปล่อยตัวออกมา แต่จางยังถูกคุมขังในเรือนจำ ในสภาพที่ครอบครัว เพื่อน และบรรดาผู้สนับสนุน พากันหวาดวิตกว่า เธออาจจะเสียชีวิตอยู่ในนั้น หลังจากที่เธอตัดสินใจที่ทำการอดอาหารประท้วง

ในเดือนตุลาคมที่ผ่านมา จาง จู่ พี่ชายของเธอ ทวีตข้อความว่า น้องสาวของเขามีน้ำหนักไม่ถึง 40 กิโลกรัม และว่า เธออาจมีชีวิตรอดไม่พ้นหน้าหนาวนี้

จาง วัย 38 ปี เป็น 1 ในนักข่าวอาชีพ และนักข่าวพลเมืองอย่างน้อย 127 คน ที่ถูกจำคุกอยู่ในจีน ประเทศที่ถูกระบุในรายงานฉบับล่าสุดของ นักข่าวไร้พรมแดน องค์กรไม่หวังผลกำไรว่า มีการคุมขังนักข่าวมากสุดในโลก ทั้งยังเป็นประเทศที่ได้รับการขนานนามในรายงานของ คณะกรรมการเพื่อการคุ้มครองผู้สื่อข่าวว่า ผู้คุมขังนักข่าวรายใหญ่สุดของโลก

ถ้าหากจางเสียชีวิตจริง เธอก็จะไม่ใช่ฝ่ายค้านคนแรกของจีน ที่ต้องมาดับสูญระหว่างถูกคุมขัง โดยผู้ประสบชะตากรรมเช่นนี้ รวมถึง หลิว เสี่ยวโป๋ แกนนำเรียกร้องประชาธิปไตยในจีน เจ้าของรางวัลโนเบลสันติภาพ ที่เสียชีวิตเพราะโรคมะเร็งตับ เมื่อปี 2560 ระหว่างที่โดนคุมขัง ตามการตัดสินโทษจำคุก 11 ปี

เมื่อเดือนพฤศจิกายนปีที่แล้ว กระทรวงการต่างประเทศสหรัฐ ได้ออกมาแสดงความวิตกเกี่ยวกับสุขภาพที่ย่ำแย่ของจาง พร้อมเรียกร้องให้จีนปล่อยตัวเธอจากเรือนจำ

เช่นเดียวกับสหประชาชาติ (ยูเอ็น) ที่เรียกร้องให้ปล่อยตัวเธอโดยทันที อย่างไม่มีเงื่อนไข ขณะที่ กลุ่มนักข่าวไร้พรมแดน ได้มอบ รางวัลแห่งความกล้าหาญ ให้กับเธอ

จาง อดีตทนายความ เป็นที่รู้จักกันดีในหมู่เจ้าหน้าที่จีน มาตั้งแต่ก่อนที่เธอจะรายงานข่าวเรื่องไวรัสโควิด-19 แล้ว โดยในเดือนกันยายน 2562 ขณะที่เกิดการประท้วงเรียกร้องประชาธิปไตยในฮ่องกงนั้น เธอได้ไปวางร่ม ในย่านการค้าของนครเซี่ยงไฮ้ เพื่อเรียกร้องให้พรรคคอมมิวนิสต์จีน ยุติการผูกขาดอำนาจ ในครั้งนั้น เธอถูกควบคุมตัวนานกว่า 2 เดือน และระหว่างนั้น เธอก็อดอาหารประท้วงด้วย

ในรายงานข่าวเกี่ยวกับการระบาดของไวรัสโควิด-19 ที่เมืองอู่ฮั่นนั้น จางยังได้บันทึกเหตุการณ์การเผชิญหน้ากับเจ้าหน้าที่จีนด้วย เธอได้บอกกับเพื่อน ๆ ว่า เธอถูกตำรวจติดตาม และได้รับคำเตือนให้ยุติสิ่งที่ทำอยู่

เกวน ลี นักรณรงค์เรื่องจีน ของนิรโทษกรรมสากล แถลงเมื่อเดือนที่แล้วว่า จาง เป็นเหยื่อของนโยบายทางการจีน ที่ไม่อดทนต่อเสียงวิจารณ์ และความคิดเห็นที่แตกต่าง

จางเริ่มต้นการอดอาหารประท้วงในเรือนจำ หลังจากที่เธอถูกจับกุมในเดือนพฤษภาคม 2563 ซึ่งบรรดากลุ่มเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิมนุษยชนบอกว่า มีการบังคับป้อนอาหาร และมัดตัวเธอไว้ โดยในช่วงฤดูร้อนที่ผ่านมา เธอถูกส่งเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลนาน 11 วัน และครอบครัวเธอได้รับแจ้งว่า เธออาจเสียชีวิต

เจน หวัง นักเคลื่อนไหวในสหราชอาณาจักร แกนนำการรณรงค์เพื่อให้ปล่อยตัวนักข่าวพลเมืองรายนี้ บอกว่า แม่ของจาง ได้เห็นเธอครั้งล่าสุด ผ่านทางวีดิโอคอล เมื่อเดือนตุลาคม ซึ่งเธอก็ร้องไห้อยู่นานหลายชั่วโมง หลังจากที่เห็นลูกสาวอยู่ในสภาพใกล้ตาย

“เธอเดินไม่ได้ แค่จะยกหัวขึ้นมาเอง เธอยังทำไม่ได้เลย” หวัง บรรยายถึงสภาพของจาง ที่ปรากฎอยู่ในวีดิโอคอล