เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2453 ได้เกิดเหตุการณ์ที่สร้างความเศร้าโศกให้กับประเทศไทยครั้งใหญ่หลวง เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จสวรรคต ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต สิริรวมพระชนมายุได้ 58 พรรษา
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณอันยิ่งใหญ่ต่อประเทศไทยหลายด้าน เรื่องที่โดดเด่นคือ การประกาศเลิกทาส ซึ่งเป็นการหยุดวงจรการเป็นทาส เพราะเมื่อสมัยก่อน หากพ่อแม่เป็นทาส ลูกที่เกิดมาก็ต้องเป็นทาสต่อไปเรื่อย ๆ
เนื่องจากพระองค์ทรงเป็นที่รักใคร่อย่างล้นเหลือของพสกนิกรทั้งชาวไทย และชาวต่างประเทศ พระองค์จึงได้รับการถวายพระราชสมัญญานามว่า “สมเด็จพระปิยมหาราช” ซึ่งมีความหมายว่า “พระมหากษัตริย์ที่ทรงเป็นที่รักยิ่งของปวงชน”
ด้วยความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ รัฐบาลจึงได้ประกาศให้วันที่ 23 ตุลาคมของทุกปี เป็น “วันปิยมหาราช” พร้อมทั้งกำหนดให้วันนี้เป็นวันหยุดราชการ และในทุก ๆ ปีหน่วยงานราชการ จะมีพิธีวางพวงมาลาดอกไม้ ที่พระบรมรูปทรงม้าอย่างพร้อมเพรียง เพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์
23 ตุลาคม ‘วันปิยมหาราช’ น้อมรำลึกพระมหากรุณาธิคุณ ‘สมเด็จพระปิยมหาราช’
สมเด็จพระปิยมหาราช หรือพระนามเต็มว่า พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ และสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ประสูติเมื่อวันที่ 20 กันยายน 2396 พระนามเดิมว่า “สมเด็จเจ้าฟ้าชายจุฬาลงกรณ์”
เมื่อพระชนมายุ 9 พรรษาได้รับสถาปนาเป็นกรมหมื่นพิฆเนศวรสุรสังกาศ ต่อมาอีก 4 ปี ได้เลื่อนเป็น “กรมขุนพินิตประชานาถ” บรมราชาภิเษกครั้งแรกเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน 2411 มีพระราชกรณียกิจสำคัญมากมาย
- เลิกทาส
ออกพระราชบัญญัติเลิกทาสที่แท้จริงขึ้น เรียกว่า “พระราชบัญญัติทาส ร.ศ.124” (พ.ศ.2448) เลิกเรื่องลูกทาส ในเรือนเบี้ยอย่างเด็ดขาด เด็กที่เกิดจากทาส ไม่เป็นทาสอีกต่อไป การซื้อขายทาสเป็นโทษทางอาญา ส่วนผู้ที่เป็นทาสอยู่แล้ว ให้นายเงินลดค่าตัวให้เดือนละ 4 บาท จนกว่าจะหมด
- ปฏิรูประเบียบบริหารราชการ
ทรงปรับปรุงหน้าที่ของกรมต่าง ๆ ที่มีอยู่แต่เดิม ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย โดยรวมกรมต่าง ๆ ที่มีอยู่มากมายเวลานั้น เข้าเป็นกระทรวง กระทรวงหนึ่ง ๆ ก็มีหน้าที่อย่างหนึ่ง หรือหลายอย่าง พอเหมาะสม
- การศึกษา
ทรงโปรดให้จัดตั้ง โรงเรียนหลวงขึ้นในพระบรมมหาราชวัง แล้วมีหมายประกาศ ชักชวนพระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการให้ส่งบุตรหลาน เข้าเรียนในโรงเรียนภาษาไทยนี้
- ศาล
ทรงตั้งกระทรวงยุติธรรมขึ้น เพื่อรวบรวมศาลต่าง ๆ ให้มาขึ้นอยู่ในกระทรวงเดียวกัน
- คมนาคม
โปรดเกล้าฯ ให้ขยายถนนบำรุงเมือง ถนนที่ทรงสร้างใหม่ คือ ถนนเยาวราช ถนนราชดำเนินกลาง ถนนราชดำเนินนอก ถนนดินสอ ถนนบูรพา ถนนอุณากรรณ เป็นต้น
- สุขาภิบาล
ทรงตั้งกรรมการขึ้นคณะหนึ่ง เพื่อดูแลจัดตั้งโรงพยาบาลขึ้นหลายแห่ง เช่น ศิริราชพยาบาล โรงพยาบาลบางรัก โรงพยาบาลโรคจิต และโรงเลี้ยงเด็ก
- สงครามและการเสียดินแดน
ทรงควบคุมการเสียดินแดนของไทย หากหลีกเลี่ยงไม่ได้ ก็พยายามทำให้ได้ประโยชน์ จากการเสียดินแดน ให้มากที่สุด
- เสด็จประพาส
ระหว่างที่ยังมีผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ในหลวง รัชกาลที่ 5 เสด็จประพาสต่างประเทศหลายที่ เพื่อดูแบบอย่าง การปกครอง และนำมาแก้ไขดัดแปลง ใช้ในประเทศ
- ศาสนา
ทรงเป็นองค์ศาสนูปถัมภกโดยแท้จริงในด้านพระพุทธศาสนา
- วรรณคดี
ทรงเป็นนักประพันธ์ มีความชำนาญทั้งทางร้อยแก้ว และร้อยกรอง เช่น ไกลบ้าน ลิลิตนิทราชาคริต เงาะป่า และพระราชพิธีสิบสองเดือน
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- 13 ตุลาคม 2566 ‘วันนวมินทรมหาราช’ น้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ ‘ในหลวงรัชกาลที่ 9 ‘
- 28 กรกฎาคม 2566 วันเฉลิมพระชนมพรรษา ‘พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว’
- 3 มิถุนายน เฉลิมพระชนมพรรษา ‘สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี’
