“หมอขวัญชัย” เปิดความแตกต่างระหว่างโรคระบาด กับ โรคประจำถิ่น โอไมครอนจะกลายเป็นโรคประจำถิ่น ต้องประกอบด้วย 3 ปัจจัย แต่ขณะนี้ยังห่างไกล
ศ.นพ.ขวัญชัย ศุภรัตน์ภิญโญ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โพสต์เพจเฟซบุ๊ก Khuanchai Supparatpinyo เผยความแตกต่างระหว่างโรคระบาด กับโรคประจำถิ่น โอไมครอนจะกลายเป็นโรคประจำถิ่นเมื่อไร โดยระบุว่า
โควิด-19 จะกลายเป็นโรคประจำถิ่นจริงมั้ย? เมื่อไร?
หลังจากโควิดระบาดไปทั่วโลกเข้าสู่ปีที่ 3 หลายคนเริ่มภาวนาว่าขอให้โควิดกลายเป็นโรคประจำถิ่นเสียที
หลายประเทศ (รวมทั้งไทย) เริ่มวางแผนการรับมือกับโควิดในฐานะโรคประจำถิ่นไปเรียบร้อยแล้ว
แต่คำถามสำคัญคือ ตอนนี้โควิดเป็นโรคประจำถิ่นแล้วหรือยัง? ถ้ายังแล้วจะเป็นเมื่อไร? วันนี้ลองมาทบทวนข้อมูลและความรู้เรื่องนี้กันหน่อย
1. โรคระบาด (epidemic หรือ pandemic) กับโรคประจำถิ่น (endemic) แตกต่างกันอย่างไร?
โรคระบาด คือ การพบผู้ป่วยจำนวนมากและมีการแพร่ไปอย่างรวดเร็วเกินความคาดหมาย ถ้าพบในพื้นที่เดียวก็เรียก epidemic เช่น ตอนที่โควิดเริ่มระบาดในอู่ฮั่น แต่ต่อมาเกิดการระบาดไปทั่วโลกก็เรียกว่า pandemic
โรคประจำถิ่น คือ การพบผู้ป่วยจำนวนพอสมควรและเป็นประจำในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง เช่น มาลาเรีย พบบ่อยในอัฟริกา ไข้หวัดใหญ่พบบ่อยขึ้นในฤดูหนาวของประเทศในซีกโลกเหนือ เป็นต้น
2. โรคระบาดต้องมีอัตราการตายสูงมาก ในขณะที่โรคประจำถิ่นต้องไม่รุนแรงจริงหรือไม่?
หลายกรณีเป็นจริง เช่น การระบาดไปทั่วโลกของไข้หวัดใหญ่สเปนเมื่อ 60 กว่าปีก่อนที่มีผู้เสียชีวิตไปหลายสิบล้านคน หรือแม้แต่โควิดในปัจจุบัน ก็ต้องถือว่ามีความรุนแรงไม่น้อย เพราะทำให้มีผู้เสียชีวิตไปแล้วกว่า 5 ล้านคน
โรคประจำถิ่นส่วนใหญ่ก็มักไม่รุนแรง เช่น ไข้หวัดตามฤดูกาล (ส่วนใหญ่ก็มีสาเหตุจากเชื้อไวรัสโคโรน่าคล้ายโควิด) แทบจะไม่ทำให้คนเสียชีวิตเลย แต่โรคประจำถิ่นบางชนิดก็อาจมีอัตราการตายสูงได้ เช่น โรคพิษสุนัขบ้าที่ยังพบเป็นโรคประจำถิ่นในหลาย ๆ พื้นที่ มีอัตราการตายเกือบหรือเท่ากับ 100%
3. ตอนนี้โควิดเป็นโรคประจำถิ่นแล้วหรือยัง?
ถ้าดูจากคำจำกัดความง่ายๆในข้อ 1-2 ก็จะเห็นว่าโควิดน่าจะยังห่างไกลจากการเป็นโรคประจำถิ่นมาก ยิ่งการระบาดของสายพันธุ์โอไมครอนในขณะนี้ ที่ทำให้มีจำนวนผู้ติดเชื้อทั่วโลกเกิน 2 ล้านคนต่อวัน และยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นไปเรื่อย ๆ ถึงแม้จะดูเหมือนความรุนแรงน้อยลง แต่ก็ยังมีผู้เสียชีวิตเกือบหมื่นรายทุกวัน
4. โควิด-19 จะกลายเป็นโรคประจำถิ่นเมื่อไร?
เอาแบบง่าย ๆ ก็คือต้องมี 3 องค์ประกอบ คือ 1. ประชากรส่วนใหญ่หรือเกือบทั้งหมดมีภูมิต้านทานต่อโรคระบาด (ไม่ว่าจะเกิดจากการติดเชื้อตามธรรมชาติหรือจากการฉีดวัคซีนหรือทั้ง 2 อย่าง) 2. จำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่เพิ่มขึ้นไม่มาก และ 3. จำนวนผู้เสียชีวิตจากที่เคยสูงลดลงมาเป็นระดับที่ยอมรับได้ ซึ่งอาจเกิดขึ้นไม่พร้อมกันทั่วโลกก็ได้
บางพื้นที่ครบ 3 องค์ประกอบก่อนก็อาจจะกลายเป็นโรคประจำถิ่นไปก่อนพื้นที่อื่น ๆ แต่ในที่สุดก็ต้องพยายามทำให้เป็นโรคประจำถิ่นในทุกประเทศทั่วโลก ซึ่งคงจะไม่เกิดขึ้นในเร็ววันแน่นอน
แม้ว่าปัจจุบันโควิดจะยังห่างไกลจากการเป็นโรคประจำถิ่นพอสมควร แต่เชื่อว่าการระบาดของโอไมครอนในพื้นที่ที่ประชาชนส่วนใหญ่ฉีดวัคซีนครบแล้ว ซึ่งแม้จะสามารถแพร่เชื้อได้อย่างรวดเร็ว แต่น่าจะมีความรุนแรงน้อย
ดังนั้น วัคซีนอาจจะเป็นตัวเร่งให้คนในพื้นที่นั้นเกิดภูมิคุ้มกันต่อตัวโอไมครอนเอง หรือแม้แต่ต่อสายพันธุ์ที่อาจจะเกิดขึ้นใหม่ในอนาคต ก็มีความเป็นไปได้ว่าในอีกไม่กี่เดือนข้างหน้า เราอาจจะเห็นองค์ประกอบทั้ง 3 ครบจนสามารถประกาศการเป็นโรคประจำถิ่นได้จริง ๆ
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ‘หมอมนูญ’ แนะวิธีรักษาผู้ป่วยติดเชื้อโอไมครอน 5 วันหาย ไม่ควรกิน ‘ฟาวิพิราเวียร์’
- ‘หมอยง’ สรุปทุกเรื่อง ‘โอไมครอน’ หล้งระบาดมาแล้ว 2 เดือน
- ‘หมอขวัญชัย’ ชวนทำใจ ผู้ติดเชื้อพุ่งอีกหลายเท่า หวังโอไมครอนสร้างภูมิคุ้มกันหมู่
