“วัดคูหาภิมุข” หรือที่ชาวบ้านทั่วไปเรียกว่า “วัดหน้าถ้ำ” เป็นวัดเก่าแก่ของเมืองยะลา สร้างขึ้นเมื่อปี 2390 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาล 4
ในสมัยนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ นายเมือง บุตร พระยายะหริ่ง เป็น พระยายะลา ให้มีราชทินนามว่า พระยาณรงค์ฤทธิ์ ศรีประเทศวิเศษวังษา ตั้งที่ว่าราชการอยู่ที่บ้านท่าสาป เมื่ออยู่นานเข้า เห็นความจำเป็นที่จะต้องสร้างวัดขึ้น เพื่อประกอบพิธีบำเพ็ญกุศลในหมู่บ้าน จึงได้ขออนุญาตสร้างวัดขึ้นที่ริมเขาหน้าถ้ำที่มีพระนอนแห่งนี้
จอมพลแปลก พิบูลสงคราม เปลี่ยนชื่อ วัดหน้าถ้ำ เป็น วัดคูหาภิมุข เมื่อปี 2472 โดยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี เสด็จฯ มาประทับแรมที่วัดนี้ ได้ทรงลงพระปรมาภิไธยย่อ ป.ป.ร. ไว้ที่ผาหินในบริเวณวัด
วัดคูหาภิมุข มีถ้ำขนาดใหญ่ ประดิษฐานพระพุทธไสยาสน์ ศิลปะศรีวิชัยผสมลังกา ที่ชาวบ้านตำบลหน้าถ้ำ นิยมเรียกว่า “พ่อท่านบรรทม” สันนิษฐานว่า สร้างมาแต่ปี 1300 มีขนาดความยาว 81 ฟุต 1 นิ้ว เชื่อกันว่าเดิมเป็นปางนารายณ์บรรทมสินธุ์ เพราะมีภาพนาคแผ่พังพานปกพระเศียร ซึ่งนักโบราณคดีสันนิษฐานว่า พระพุทธรูปองค์นี้เป็นรูปหนึ่งของพระโพธิสัตว์ในพุทธศาสนานิกายมหายาน ต่อมาจึงได้ดัดแปลงเป็นพระพุทธไสยาสน์แบบหินยาน
นอกจากนี้ ยังมีพระพุทธรูปปางอื่น ๆ อีกมากมาย ทั้งยังมีหินงอกหินย้อย เป็นรูปลักษณะต่าง ๆ เช่น ม่าน และเศียรช้าง ตัวถ้ำมีลักษณะคล้ายห้องโถงใหญ่ ได้รับการดัดแปลงปรับปรุงเป็นศาสนสถาน และบันไดทางขึ้นไปยังปากถ้ำมีรูปปั้นยักษ์ ที่ชาวบ้านเรียกว่า “เจ้าเขา” สร้างโดยช่างพื้นบ้านเมื่อปี 2484
ภายในวัดยังมี “พิพิธภัณฑ์ศรีวิชัย” เก็บวัตถุโบราณที่ได้มาจากวัดถ้ำภูเขากำปั่น พระพิมพ์ดินดิบ สถูปเม็ดพระศก อิฐฐานพระพุทธรูป
วัดคูหาภิมุข เคยเป็นแหล่งชุมชนโบราณมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ พบร่องรอยศาสนสถาน เมืองโบราณ ซึ่งเป็นศาสนสถานที่พบเทวรูปสำริด กำแพงเมือง พระพิมพ์ดินดิบแบบทวารวดีศรีวิชัย ภาพเขียนสีพระพุทธรูปฉาย ภาพเขียนสีราชรถมีสัตว์เทียม มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 15-17
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ศุกร์ (สุข) ละวัด : พาชม ‘วัดโพธิ์บางโอ’ วัดเก่าในสมัยอยุธยา
- ศุกร์ (สุข) ละวัด ‘หลวงพ่อใหญ่’ วัดม่วง จังหวัดอ่างทอง
- ศุกร์ (สุข) ละวัด ที่วัดอัปสรสวรรค์ วัดเก่าแก่ปากคลองภาษีเจริญ
