เงินกองทุนพัฒนาไฟฟ้า เก็บจากโรงไฟฟ้า 1-2 สตางค์ต่อหน่วย อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) โดยตั้งแต่ปี 2555 จนถึง วันที่ 17 มกราคม 2562 มีกองทุนฯ ในพื้นที่ประกาศรวม 494 กองทุน ได้รับอนุมัติงบประมาณรวม 18,000 ล้านบาท ในการดำเนินโครงการเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ส่งเสริมวัฒนธรรม การศึกษา และสิ่งแวดล้อม รวมประมาณ 50,000 โครงการ
หลายกองทุนฯมีเงินกว่า 500-600 ล้านบาท เช่น กองทุนฯในพื้นที่มาบตาพุด ทำอย่างไรให้เงินนี้ลงไปสร้างประโยชน์ให้ชุมชนอย่างแท้จริง ขณะนี้กกพ.อยู่ระหว่างการวางยุทธศาสตร์ใหม่ ซึ่งจะเริ่มใช้ในปีนี้
นางอรรชกา สีบุญเรือง กรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) กล่าวว่า เงินที่เก็บเข้าสู่กองทุนฯมาจากโรงไฟฟ้า 1-2 สตางค์ต่อไฟฟ้า 1 หน่วยโดยเก็บผ่านโครงสร้างค่าไฟฟ้า ดังนั้นจึงถือเป็นเงินที่มาจากประชาชน กกพ.จึงมุ่งเน้นกำกับดูแลให้เงินกองทุนฯนำไปสร้างประโยชน์ให้กับชุมชนอย่างแท้จริง
โดยขณะนี้อยู่ระหว่างการปรับปรุงหลักเกณฑ์กองทุนฯใหม่ เพื่อดึงภาคประชาชนให้มีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ โดยกำหนดให้ถ่ายโอนอำนาจให้ท้องถิ่นดำเนินการมากขึ้น ประเด็นหลักปรับให้กองทุนประเภท ค ซึ่งเป็นกองทุนฯที่มีปริมาณการผลิตพลังงานไฟฟ้าไม่เกินหนึ่งร้อยล้านกิโลวัตต์ – ชั่วโมงต่อปี และมีรายได้ไม่เกินหนึ่งล้านบาทต่อปี ปรับเป็น 3 ล้านบาท เพื่อให้อำนาจในการบริหารจัดการเบ็ดเสร็จอยู่กับคณะกรรมการพัฒนาชุมชนในพื้นที่รอบโรงไฟฟ้า (คพรฟ.)ในพื้นที่ให้มากขึ้นจากเดิมหากเกิน 1 ล้านบาทจะต้องได้รับอนุมัติจากกกพ.
นอกจากนี้กำลังปรับปรุงระเบียบการมีส่วนรวมของประชาชนในกรณีมีการจัดทำประชาคม เพื่อลงมติทำโครงการใดก็ตาม จากเดิมกำหนดกว้างๆ ปรับมาเป็นการอ้างอิงระเบียบของกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการประชุมประชาคมหมู่บ้าน เช่น กำหนดผู้ที่เข้าร่วมประชาคม จะต้องมาจากประชาชนในพื้นที่ไม่น้อยกว่า 5 % ของครัวเรือน หรือไม่น้อยกว่า 10% ของประชาชนที่มีสิทธิเลือกตั้งในพื้นที่นั้น เป็นต้น ขณะเดียวกันจะมุ่งเน้นการให้แนะนำการทำโครงการเพื่อขอใช้เงินกองทุนฯ เพื่อให้กองทุนนำไปใช้ประโยชน์ตามวัตถุประสงค์อย่างแท้จริง
สำหรับประเภทของกองทุนพัฒนาไฟฟ้า ประกอบด้วย
1. กองทุนพัฒนาไฟฟ้าประเภท ก หรือ กองทุนขนาดใหญ่ ที่มีปริมาณการผลิตพลังงานไฟฟ้ามากกว่า 5,000 ล้านกิโลวัตต์ – ชั่วโมงต่อปี หรือมีรายได้มากกว่า 50 ล้านบาทต่อปีขึ้นไป
2. กองทุนพัฒนาไฟฟ้าปรเภท ข หรือ กองทุนขนาดกลาง มีปริมาณการผลิตพลังงานไฟฟ้าไม่เกิน 5,000 ล้านกิโลวัตต์ – ชั่วโมง และมีรายได้มากกว่า 1 ล้านบาท แต่ไม่เกิน 50 ล้านบาทต่อปี
3. กองทุนพัฒนาไฟฟ้า ประเภท ค หรือกองทุนขนาดเล็ก มีปริมาณการผลิตพลังงานไฟฟ้าไม่เกิน 100 ล้านกิโลวัตต์ – ชั่วโมงต่อปี และมีรายได้ไม่เกิน 1 ล้านบาทต่อปี
นายชาญวิทย์ อมตะมาทุชาติ กกพ. ระบุว่า เพื่อส่งเสริมการใช้เงินกองทุนฯเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ กกพ.จึงจัดทำโครงการประกวดกองทุนฯ ปี 2562 หลังจากได้เริ่มจัดการประกวดครั้งแรกในปี 2559 ซึ่งพบว่าประสบผลสำเร็จเป็นอย่างดี มีกองทุนฯ และโครงการชุมชนในกองทุนประเภท ก และกองทุนประเภท ข สนใจส่งผลงานเข้าร่วมประกวด 53 กองทุน 66 โครงการ และได้รับรางวัล 12 กองทุน 8 โครงการ
สาหรับปี 2562 นี้ ได้ยกระดับการจัดประกวดให้ครอบคลุมกองทุนทั้ง 3 ประเภท คือ กองทุนประเภท ก ข และ ค เพื่อเฟ้นหาสุดยอดกองทุนพัฒนาไฟฟ้าในพื้นที่ประกาศ และโครงการชุมชนดีเด่นในการนำไปขยายผล รวมถึงแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดาเนินงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และเสริมสร้างภาพลักษณ์และประชาสัมพันธ์ผลการดาเนินงานให้ผู้เกี่ยวข้องและประชาชนทั่วไปได้รับทราบ
โดยการประกวดกองทุนฯ 2562 แบ่งการประกวดออกเป็น 2 ระดับ รวม 42 รางวัล ดังนี้
- ระดับกองทุนฯ จำแนกตามประเภทกองทุน ก ข และ ค รวม 15 รางวัล รวมทั้ง ผลการดาเนินงานดีเด่น 4 รางวัล คือ ด้านประสิทธิผล ด้านการบริหารจัดการ ด้านผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และด้านการเรียนรู้ และพัฒนา ซึ่งจะพิจารณาผลการดาเนินงานของกองทุนฯ ที่เกิดขึ้นจริงในปี 2560
- ระดับโครงการชุมชน จาแนกตามพื้นที่รวม 5 ภูมิภาค คือ ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคใต้และภาคตะวันตก รวม 20 รางวัล รวมทั้ง ผลการส่งเสริมการพัฒนาชุมชนดีเด่น 3 รางวัล คือ ด้านพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน ด้านพัฒนาสุขภาพสุขภาวะชุมชน และด้านพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมชุมชน ซึ่งจะต้องเป็นโครงการที่ได้รับอนุมัติงบประมาณปี 2559-2561 และได้ดาเนินโครงการแล้วเสร็จภายในเดือนกันยายน 2561
สำหรับเงินรางวัลรวมมูลค่ามากกว่า 600,000 บาท เปิดรับสมัครการประกวดระหว่างเดือนเมษายน – พฤษภาคม และคาดว่าจะประกาศผลมอบรางวัลได้ในช่วงเดือนกันยายน 2562 นี้ โดยสานักงาน กกพ. จะจัดทีมงานลงพื้นที่เพื่อประชาสัมพันธ์การประกวด (Roadshow) 13 ครั้ง ทั่วประเทศ
