วัยรุ่นฆ่าตัวตายเพิ่ม จาก 5 สาเหตุปัญหา แนะคนรอบข้างใช้หลัก 3 ส. ป้องกันแก้ไข สอดส่องมองหา-ใส่ใจรับฟัง -ส่งต่อเชื่อมโยง
สถิติองค์การอนามัยโลก ในปี 2560 ระบุว่า มีผู้ป่วยโรคซึมเศร้าทั่วโลก ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการฆ่าตัวตาย ประมาณ 322 ล้านคน หรือคิดเป็น 4.4 % ของประชากรโลก ส่วนประเทศไทย ปี 2561 มีผู้ป่วยโรคซึมเศร้า 1.5 ล้านคน ทุกๆ 2 ชั่วโมง จะมีคนฆ่าตัวตายสำเร็จเฉลี่ย 1 คน สถานการณ์ที่น่าเป็นห่วง คือ โรคซึมเศร้ากำลังฉุกมากขึ้นในกลุ่มวัยรุ่น โดยมีข้อมูลพบว่า ในปี 2560 กลุ่มเยาวชนอายุ 20-24 ปี มีอัตราการฆ่าตัวตายที่ 4.94 ต่อประชากรแสนคน ในปี 2561 เพิ่มขึ้นเป็น 5.33 ต่อประชากรแสนคน
นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต อธิบดีกรมสุขภาพจิต กล่าวถึงสถานการณ์โรคซึมเศร้าในสังคม ซึ่งเป็นปัญหาสำคัญทางสุขภาพ และเป็นโรคใกล้ตัวที่สามารถรักษาให้หายขาดได้ หากไม่ได้รับการรักษาอาจรุนแรงจนนำไปสู่การฆ่าตัวตายได้ ในประเทศไทย มีข้อมูลการสำรวจความชุกของโรคซึมเศร้า ปี 2561 พบว่า มีคนไทยป่วยซึมเศร้า 1.5 ล้านคน
หากพิจารณาตามเพศ และอายุของผู้ป่วยโรคซึมเศร้า พบ ผู้หญิงเสี่ยงป่วยมากกว่าผู้ชาย 1.7 เท่า โดยผู้ป่วยส่วนใหญ่อยู่ในวัยทำงานอายุ 25-59 ปี 62 % รองลงมาเป็นวัยสูงอายุ 60 ปีขึ้นไป 26.5 % และเป็นเยาวชนอายุ 15-24 ปี 11.5 % ทั้งนี้ แม้ในกลุ่มเยาวชนจะมีสัดส่วนของผู้ป่วยโรคซึมเศร้าน้อยกว่าในกลุ่มวัยทำงาน และวัยผู้สูงอายุ แต่นับเป็นปัญหาที่ต้องให้ความสำคัญและต้องเร่งแก้ไขเนื่องจากวัยรุ่นเป็นทรัพยากรที่มีค่าในการพัฒนาประเทศในอนาคต มีแนวโน้มการฆ่าตัวตายเพิ่มขึ้น
สอดคล้องกับการให้บริการสายด่วนสุขภาพจิต 1323 ที่พบว่า กลุ่มเยาวชนโทรเข้ามาปรึกษาปัญหาสุขภาพจิตมากขึ้น โดยในปีงบประมาณ 2561 จากการให้บริการปรึกษาทางโทรศัพท์ทั้งสิ้น 70,534 ครั้ง เป็นกลุ่มเด็กอายุ 11-19 ปี 10,298 ครั้ง คิดเป็น 14.6 % และเป็นกลุ่มเยาวชนอายุ 20-25 ปี 14,173 ครั้ง คิดเป็น 20.1 %
โดย 5 อันดับปัญหาที่พบมากที่สุดในกลุ่มเด็ก และเยาวชน ประกอบด้วย
1.ปัญหาความเครียดหรือวิตกกังวล
2.ปัญหาทางจิตเวช
3.ปัญหาความรัก
4.ปัญหาซึมเศร้า
5.ปัญหาครอบครัว
ในช่วง 6 เดือนแรกของปีงบประมาณ 2562 มีผู้โทรเข้ามาใช้บริการทั้งสิ้น 40,635 ครั้ง เป็นกลุ่มเด็ก และเยาวชนอายุ 11-25 ปี จำนวน 13,658 ครั้ง เมื่อจำแนกตามประเภทของปัญหาพบว่า สัดส่วนของเด็ก และเยาวชน ที่มีปัญหาความเครียด หรือวิตกกังวล ปัญหาความรัก ซึมเศร้า และมีความคิด หรือความพยายามฆ่าตัวตายมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น
กรมสุขภาพจิต ย้ำว่า โรคซึมเศร้า มีสาเหตุหลัก เกิดจากความผิดปกติของสารเคมีในสมอง และสาเหตุอื่นๆ ได้แก่ ภาวะเศรษฐกิจการเงิน ความผิดหวัง ความสัมพันธ์ ความรัก ความสูญเสีย เป็นต้น หากเยาวชนไม่สามารถจัดการกับปัญหาได้ จะทำให้ทุกปัญหากลายเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดความเครียด วิตกกังวล จนพัฒนาไปสู่ภาวะซึมเศร้า และคิดทำร้ายตัวเอง หรือฆ่าตัวตายได้
สำหรับอาการของโรคซึมเศร้า ได้แก่ เศร้า หดหู่ ซึม เบื่อหน่าย หงุดหงิด ฉุนเฉียว ไม่มีสมาธิ นอนไม่หลับ มีความคิดอยากตาย
อย่างไรก็ตามทุกปัญหามีทางออก มีแนวทางการป้องกัน และแก้ไขปัญหาภาวะซึมเศร้า และการฆ่าตัวตายได้เช่นกัน โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กและเยาวชน โดยใช้หลัก 3 ส. คือ
- สอดส่องมองหา
- ใส่ใจรับฟัง
- ส่งต่อเชื่อมโยง
นักเรียนนักศึกษา ที่มีความเครียดวิตกกังวลกับปัญหาที่เผชิญอยู่ จะมีผลต่อสมาธิ และความสามารถในการเรียน ซึ่งคนรอบข้างสามารถสังเกตอาการ และพฤติกรรมที่ผิดปกติ ได้แก่ อาการเหม่อลอย ไม่ร่าเริงแจ่มใส มาเข้าเรียนสาย หรือไม่เข้าเรียน เรียนไม่ทันเพื่อน หลับในห้องเรียน เมื่อพบเห็นภาวะดังกล่าว คนรอบข้างไม่ว่าจะเป็นเพื่อน อาจารย์ที่ปรึกษา คนใกล้ชิด รวมทั้งครอบครัว ต้องรีบเข้าไปพูดคุยร่วมกันหาสาเหตุ รับฟังปัญหาอย่างเข้าใจ และใส่ใจ ให้การช่วยเหลือ ให้คำปรึกษา หรือส่งต่อแพทย์ได้อย่างทันท่วงที
ทั้งนี้เพื่อเข้ารับการดูแล และรักษาอย่างถูกวิธี ทำให้อาการดีขึ้น และหายขาดได้ หรือสามารถโทรปรึกษาปัญหาได้ที่สายด่วนสุขภาพจิต 1323 ของกรมสุขภาพจิตตลอด 24 ชั่วโมง
