ผู้อำนวยการกลุ่มวิจัยไบโอเทค เผยฉีดวัคซีนเข็มกระตุ้นมีความจำเป็น แต่มากเกินไปจนถึงเข็มสี่ เข็มห้า อาจเกิดผลเสียมากกว่าผลดี วัคซีนเวอร์ชั่นใหม่อาจประสิทธิภาพลดลง
ดร.อนันต์ จงแก้ววัฒนา ผู้อำนวยการกลุ่มวิจัยนวัตกรรมสุขภาพสัตว์และการจัดการ ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) และนักไวรัสวิทยา โพสต์เฟซบุ๊ก Anan Jongkaewwattana ถึงการฉีดวัคซีนเข็มกระตุ้นว่า มีความจำเป็นเพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกัน แต่ไม่ควรมากเกินความจำเป็น โดยระบุว่า
การฉีดวัคซีนเข็มกระตุ้นมีความจำเป็น โดยเฉพาะระยะที่ภูมิคุ้มกันโดยเฉพาะแอนติบอดี ตกลงมามากจนอาจไม่เพียงพอต่อการยับยั้งการติดเชื่อไวรัสได้ โดยการได้รับวัคซีนเข็มกระตุ้นจะทำให้แอนติบอดีพุ่งสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ จากระดับ 100 อาจพุ่งไปถึงระดับหมื่นได้
ด้วยเหตุนี้หลาย ๆ คนจึงอยากไปได้เข็มกระตุ้นกัน หลายคนไปที่เข็มสี่ หรือ เข็มห้ากันแล้ว การกระตุ้นด้วยวัคซีนในลักษณะที่เกินความจำเป็นแบบนี้ อาจจะเกิดผลเสียมากกว่าผลดีครับ
ลองดูภาพปรากฎการณ์ที่เรียกว่า “Immune imprinting” ที่ผมอ้างอิงมาจากวารสาร Trends in Immunology ที่มีผู้เชี่ยวชาญอธิบายไว้นะครับ เนื่องจากวัคซีนโควิดทุกรูปแบบตอนนี้ มุ่งไปที่การสร้างภูมิ หรือ แอนติบอดี ต่อโปรตีนสไปค์
และ ตำแหน่งที่สำคัญที่สุด ที่แอนติบอดีจะไปทำงานคือส่วนหัว หรือ RBD ของโปรตีนสไปค์นั้น ในภาพคือตัวที่มีสีต่าง ๆ สีฟ้า สีแดง หรือ ส้มเหลือง
ประเด็นสำคัญคือ วัคซีนทุกชนิดที่ฉีดกันอยู่ตอนนี้ ออกแบบมาจากสไปค์ของสายพันธุ์ Wuhan ดั้งเดิม ในภาพ คือ สไปค์ที่มีหัว RBD สีฟ้า การได้รับวัคซีนชนิดนี้เข้าไป ร่างกายจะสร้างแอนติบอดีต่อสไปค์ ซึ่งเส้นสีฟ้า คือ แอนติบอดีต่อ RBD และเส้นสีน้ำเงินคือแอนติบอดีต่อส่วนอื่นสไปค์ที่ไม่เกี่ยวกับการป้องกันการเข้าสู่เซลล์ของไวรัส
จากภาพจะเห็นว่า เมื่อได้รับวัคซีนเข้าไป ระดับแอนติบอดีจะขึ้นและตกลงอีก การกระตุ้นก็จะสูงขึ้นอีกและตกลงได้อีก แต่ระดับที่ตกลง มักจะไม่ต่ำกว่าการตกลงครั้งแรก
แต่สิ่งที่อยากให้สังเกต คือสีของเส้นกราฟ การได้วัคซีน Wuhan ซ้ำๆ จะเป็นการกระตุ้นให้กราฟสีน้ำเงิน และ สีฟ้า สูงขึ้น ๆ ไปเรื่อย ๆ
ในอนาคตถ้ามีวัคซีน Version ใหม่ ๆ ออกมา ตัวสไปค์ส่วนหัว RBD จะมีสีที่เปลี่ยนไปตามสายพันธุ์ต่าง ๆ เช่น สายพันธุ์เดลตาอาจจะมีสีแดงในภาพ การได้รับวัคซีนเข็มกระตุ้นด้วย Version ใหม่นี้ สิ่งที่คาดว่าจะเกิดขึ้นคือ กราฟเส้นสีแดง ซึ่งเป็นแอนติบอดีที่จำเพาะต่อเดลตา จะไม่ถูกกระตุ้นขึ้นเท่ากับเส้นสีฟ้าในตอนแรก ๆ แล้ว
แต่ในทางตรงกันข้าม การกระตุ้นด้วย Version ใหม่ จะเป็นเส้นสีน้ำเงินขึ้นมาแทน ซึ่งเป็นแอนติบอดีต่อตำแหน่งที่สไปค์มีเหมือนกันหมด แต่แอนติบอดีเหล่านี้ไม่มีประโยชน์ใด ๆ ต่อการป้องกันการติดเชื้อ
ถ้าปรากฎการณ์นี้เกิดขึ้นจริง ประสิทธิภาพของวัคซีนในอนาคตจะลดลง
ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นแล้วกับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ที่ WHO บอกว่าถ้าได้ประสิทธิภาพถึง 50% ก็เยี่ยมมากแล้วนั่นแหละครับ
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ภูมิตกอย่าตกใจ! ‘ดร.อนันต์’ เผยภูมิตกหลังฉีดวัคซีน เรื่องปกติ ชี้เหลือน้อยแต่เป็นตัวท็อป
- ข่าวดี! ‘ดร.อนันต์ จงแก้ววัฒนา’ แจ้งวัคซีนโควิดชนิดพ่นจมูก เตรียมส่งทดสอบความปลอดภัย
- หมอเฉลิมชัย สรุปเมื่อไรควรฉีดวัคซีนเข็ม 3 หลังพบไฟเซอร์ 5 เดือน ป้องกันติดเชื้อลดวูบ
