“หมออดุลย์” ชวนทำความเข้าใจโรคโควิด-19 กับสมอง ทำให้เห็นข่าว ผู้ปวยโควิดมีอาการทางสมอง พูดจาวกวน ตัดสินใจไม่ถูก ไปจนถึงนอนตายที่บ้าน เนื่องจากขาดออกซิเจน
นพ.อดุลย์ รัตนวิจิตราศิลป์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านต่อมไทรอยด์ เต้านม โพสต์เฟซบุ๊ก “บันทึกเรื่องน่ารู้ by Dr.Adune“ ไขความลับโรคโควิด-19 ที่นอกจากจะมีผลต่อปอดแล้ว ยังมีผลต่อสมอง เนื่องจากสมองใช้ออกซิเจนในการทำงาน เมื่อปอดไม่แลกเปลี่ยน ออกซิเจน จนไม่มีส่งไปให้สมองทำงาน จึงเป็นที่มาของอาการพูดวกวน ไปจนถึงคนป่วยโควิดนอนตายอยู่ที่บ้าน โดยระบุว่า
“#โควิด-19 มีผลกับสมองด้วย
“เรารู้ว่าโรค Covid-19 ที่ระบาดอยู่ในปัจจุบันมีผลกับปอด แต่โรคนี้ก็มีผลกับสมองด้วย นำข้อมูลมาให้ดู เผื่อว่าจะได้เข้าใจผู้ป่วยกลุ่มนี้
เราจะเห็นคนรู้จักที่ป่วยเป็น Covid-19 บางที พูดวกวน หรือ เรียกชื่อคนไม่ถูก หรือ มีการตัดสินใจ ที่ไม่สมเหตุสมผล หรือ บางทีก็เห็นข่าว นอนตายอยู่ที่บ้าน ข้างถุงอาหาร
ปัญหาของ Covid-19 ทำอันตรายโดยตรงกับ ระบบทางเดินหายใจ โดยเฉพาะปอด ทำให้การแลกเปลี่ยน ออกซิเจน ทำได้น้อยลง ร่างกายมีออกซิเจนให้อวัยวะต่าง ๆ ได้ใช้น้อยลง ซึ่ง กล้ามเนื้อต่าง ๆ ไม่มีแรง แต่กล้ามเนื้อ และอวัยวะส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย สามารถทำงานได้ในภาวะขาดออกซิเจน (anaerobic)
แต่อวัยวะหนึ่ง ที่ขาดออกซิเจนไม่ได้เลย คือ สมอง
สมองใช้ น้ำตาลกลูโคส และ ออกซิเจน ในการทำงาน โดยที่กลูโคสที่ร่างกายใช้ต่อวัน ถูกใช้ไปกับการทำงานของสมอง 25% และออกซิเจนที่ร่างกายใช้ไปทั้งหมด ถูกใช้ที่สมอง มากถึง 20% หรือ 1/5 ของที่เราสูดดมเข้าไป
ผู้ป่วยโควิด-19 กับสมองขาดออกซิเจน
สมอง ยังเป็นอวัยวะที่ไวต่อการขาดออกซิเจนเป็นอย่างมาก เพราะ ต้องใช้พลังงานจากกลูโคส และออกซิเจน ในการสร้างความแตกต่างของประจุ เพื่อใช้ส่งสัญญาณประสาท
ในภาวะปกติ สมอง จะมีออกซิเจนไว้สำรองสำหรับการทำงาน มากพอใช้ได้นานถึง 4 นาที โดยที่ไม่ได้รับอันตรายใด ๆ แต่ถ้าแรงดันออกซิเจนในเลือด (PO2) น้อยลง ต่ำกว่าระดับ 65mmHg (วัด ออกซิเจนที่ปลายนิ้ว O2Sat น้อยกว่า 90) สมองจะเริ่มทำงานซับซ้อนไม่ได้ เช่น เรียกชื่อคน หรือสิ่งของผิด บอกเวลา และความสัมพันธ์ของเรื่องราวไม่ได้
และ หากแรงดันออกซิเจนในเลือด ต่ำกว่าระดับ 55mmHg (วัดออกซิเจนที่ปลายนิ้ว O2Sat น้อยกว่า 60) ความจำช่วงนั้นจะหายไป
เมื่อระดับแรงดันออกซิเจน ในเลือดลดลงถึง ต่ำกว่า 35mmHg เซลล์สมองจะเริ่มถูกทำลาย และ ถ้าต่ำกว่า 30mmHg (วัด ออกซิเจนที่ปลายนิ้ว O2Sat น้อยกว่า 50) จะหมดสติ
จะเห็นได้ว่า คนไข้ Covid-19 เมื่อปอดไม่สามารถแลกเปลี่ยน ออกซิเจนได้ ถึงแม้อวัยวะอื่น ๆ จะยังทำงานได้อยู่ แต่ สมองจะเสียหายไปก่อน ซึ่งเมื่อสมองเสียหาย ความสามารถในการช่วยตัวเองก็หายไปด้วย และ ภาวะนี้ (ออกซิเจนต่ำ) หากเป็นอยู่นาน เกิน 2-3 วัน สมองก็อาจได้รับการกระทบกระเทือนอย่างถาวร
ออกซิเจน จึงสำคัญมากในสถานการณ์ Covid-19 เพราะ สมองไม่สามารถใช้พลังงานได้ด้วยวิธีอื่น เป็นการใช้พลังงานแบบที่ต้องใช้ ออกซิเจนล้วน ๆ ครับ
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- หมอลั่น การศึกไม่ได้เอาแต่สั่ง! แนะ 5 แนวทางรับมือโรค
- เปิดสาเหตุคุมโควิดไม่อยู่ ‘หมอศิริราช’ ลั่นต้องพร้อมใจทั่วประเทศ หยุด ‘พาหะนำโรค’
- ‘เตียงเต็ม’ ปัญหาด่วนสุด ‘หมออดุลย์’ ชี้ช่อง 3 ทางแก้รับมือโควิด
