ท่ามกลางกระแสการถกเถียงถึง “ชนิด” ของวัคซีนโควิด-19 ว่า แบบไหนจะดีที่สุดนั้น หลายคนคงแอบทำหน้างง ๆ กันอยู่บ้าง วัคซีนโควิดแต่ละยี่ห้อ แตกต่างกันตรงไหน คนถึงเลือกที่จะอยากฉีดยี่ห้อนี้ ไม่เอายี่ห้อนั้น และ คำว่า ‘วัคซีน mRNA’ ซึ่งพูดถึงกันแทบทุกครั้ง ที่เกิดการถกเถียงในเรื่องนี้ คืออะไร
วันนี้ The Bangkok Insight เลยรวบรวมข้อมูลมาฝากกัน เพื่อคนที่ยังสงสัย จะได้รู้จัก และเข้าใจถึงระบบการทำงานของ “วัคซีนโควิด” ได้กระจ่างมากขึ้น
วัคซีนโควิด-19 มีกี่ชนิด อะไรบ้าง
ปัจจุบัน วัคซีนป้องกันเชื้อไวรัสโควิด-19 มีอยู่ 4 ชนิดด้วยกัน คือ ชนิดสารพันธุกรรม ชนิดใช้ไวรัสเป็นพาหะ วัคซีนที่ทําจากโปรตีนส่วนหนึ่งของเชื้อ และ วัคซีนชนิดเชื้อตาย
1. วัคซีนชนิดสารพันธุกรรมเอ็มอาร์เอ็นเอ หรือ วัคซีน mRNA
วัคซีนกลุ่มนี้ ใช้เทคโนโลยีใหม่สังเคราะห์สารพันธุกรรมเอ็มอาร์เอ็นเอ (messenger RNA: mRNA) หรือ วัคซีน mRNA ที่เฉพาะเจาะจงกับเชื้อไวรัส วัคซีนจะทำหน้าที่พา mRNA เข้าเซลล์ และ กํากับให้เซลล์ผลิตสารโปรตีนหนาม ของเชื้อไวรัส ซึ่งโปรตีนนี้จะกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ให้สร้างแอนติบอดีขึ้นมาต่อต้านเชื้อ
ปัจจุบันวัคซีนเป็นชนิดนี้ ได้แก่ วัคซีนของบริษัทไฟเซอร์ และ โมเดอร์นา ซึ่งข้อมูลระบุว่า มีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคได้ประมาณ 95% ป้องกันการป่วยรุนแรง และป้องกันการเสียชีวิตได้ 100%
วัคซีนของไฟเซอร์ ควรได้รับการฉีด 2 เข็มเข้ากล้ามเนื้อ ห่างกัน 3 สัปดาห์ ส่วน วัคซีนของโมเดอร์นา ควรได้รับการฉีด 2 เข็มเข้ากล้ามเนื้อ ห่างกัน 4 สัปดาห์
2. วัคซีนชนิดใช้ไวรัสเป็นพาหะ
วัคซีนกลุ่มนี้ใช้ไวรัสที่สามารถตัดแต่งพันธุกรรม เช่น ไวรัสอะดีโน (Adenovirus) โดยนำมาดัดแปลงพันธุกรรมให้ไม่สามารถแบ่งตัวได้ และใส่สารพันธุกรรมของไวรัสโรคโควิด19 ติดไปด้วย
เมื่อนํามาฉีด ไวรัสพาหะเหล่านี้จะเลียนแบบการติดเชื้อตามธรรมชาติ โดยกระตุ้มภูมิคุ้มกันทั้งระบบ ให้สร้างแอนติบอดีย์ต่อไวรัสโควิด-19 ตามสารพันธุกรรมที่ใส่เข้าไป
อย่างไรก็ตาม แม้จะเป็นวัคซีนที่ไวรัสอะดีโนไม่แบ่งตัว แต่ยังจัดเป็นไวรัสที่มีชีวิตเมื่อเข้าสู่ร่างกาย จึงยังไม่แนะนำให้ใช้ในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องอย่างมาก จนกว่าจะมีข้อมูลที่ชัดเจนมากกว่านี้
ปัจจุบันวัคซีนชนิดนี้ที่ใช้กันแพร่หลายมี 4 ยี่ห้อ ได้แก่
แอสตร้าเซนเนก้า ที่ใช้ไวรัสอะดีโนของชิมแปนซี มีประสิทธิภาพป้องกันอาการประมาณ 70-80% ป้องกันการเสียชีวิตได้ 100%,
แคสซิโนไบโอ ใช้ไวรัสอะดีโนของมนุษย์สายพันธุ์ 5 มีประสิทธิภาพป้องกันอาการประมาณ 60%,
จอห์นสัน แอนด์ จอห์นสัน ใช้ไวรัสอะดีโนของมนุษย์สายพันธุ์ 26 มีประสิทธิภาพ ป้องกันอาการประมาณ 64-72%
กามาเลยา ใช้ไวรัสอะดีโนของมนุษย์สายพันธุ์ 5 และ 26 ของรัสเซีย มีประสิทธิภาพป้องกันอาการประมาณ 90%
3. วัคซีนที่ทําจากโปรตีนส่วนหนึ่งของเชื้อ
วัคซีนที่ผลิตโดยเทคโนโลยีนี้ ทั่วโลกมีความคุ้นเคยมานาน เพราะใช้ในการผลิตวัคซีนหลายชนิด เช่น วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ และ วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี ผลิตโดยการ สร้างโปรตีนของเชื้อไวรัส ด้วยระบบ cell culture หรือ yeast baculovirus
จากนั้น นํามาผสมกับสารกระตุ้นภูมิ เมื่อฉีดเข้าสู่ร่างกายจะกระตุ้นให้ร่างกายสร้างแอนติบอดีต่อต้านโปรตีนสไปค์ของไวรัสโรค โควิด-19 วัคซีนที่มีใช้ในปัจจุบัน คือ วัคซีนโควิด ยี่ห้อ โนวาแวกซ์ (Novavax) ซึ่งผลิตจาก baculovirus และใช้ Matrix M เป็นตัวกระตุ้นภูมิ มีประสิทธิภาพป้องกันอาการประมาณ 60-90% ป้องกันการเสียชีวิตได้ 100%
4. วัคซีนชนิดเชื้อตาย
วัคซีนกลุ่มนี้ผลิตโดยนําไวรัสโควิด-19 มาเลี้ยงขยายจํานวนมาก และนํามาทำให้เชื้อตาย การฉีดวัคซีนจะกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต่อไวรัสทุกส่วน เสมือนได้รับเชื้อไวรัสโดยตรง แต่ไม่ทำให้เกิดโรค เพราะเชื้อตายแล้ว
เทคโนโลยีนี้เป็นวิธีที่ใช้กับวัคซีนตับอักเสบเอ โปลิโอชนิดฉีด จึงมีความคุ้นเคยในประสิทธิภาพและความปลอดภัยมานาน แต่เนื่องจากการเพาะเลี้ยงไวรัสต้องใช้ความระมัดระวังมาก ทําให้ผลิตได้ช้า และมีราคาแพง
วัคซีนโควิด ชนิดนี้ ที่มีใช้ในปัจจุบัน คือ วัคซีนโควิด ซิโนแวค (Sinovac) มีประสิทธิภาพป้องกันอาการประมาณ 50-70% ป้องกันการเสียชีวิตได้ 100%
ข้อห้าม-ข้อควรระวังฉีดวัคซีนโควิด-19
วัคซีนทุกชนิดมีข้อห้ามคือ แพ้สารที่เป็นส่วนประกอบของวัคซีน และเนื่องจากวัคซีนเหล่านี้ เป็นวัคซีนใหม่จึงอาจไม่มีความรู้ในเรื่องปฏิกิริยาการแพ้ที่พบไม่บ่อย
ในช่วงแรก จึงควรฉีดวัคซีนเหล่านี้ ในสถานพยาบาล หรือสถานที่ ที่ให้การช่วยเหลือกรณีมีปฏิกิริยารุนแรง และควรเฝ้าระวังอาการหลังการฉีดอย่างน้อย 30 นาที
หากมีอาการดังต่อไปนี้ หลังได้รับวัคซีน รีบไปพบแพทย์ ณ สถานพยาบาลใกล้บ้าน หรือ โทร 1669 เพื่อรับบริการทางการแพทย์ฉุกเฉิน
- ไข้สูง หนาวสั่น
- ปวดศีรษะรุนแรง
- เหนื่อยแน่นหน้าอก หายใจไม่สะดวก หรือ หายใจไม่ออก
- อาเจียน มากกว่า 5 ครั้ง
- ผื่นขึ้นทั้งตัว ผิวหนังลอก
- มีจุดจ้ำเลือดออกจํานวนมาก
- ใบหน้าเบี้ยว หรือ ปากเบี้ยว
- แขนขาอ่อนแรง กล้ามเนื้ออ่อนแรง ไม่สามารถทรงตัวได้
- ต่อมน้ําเหลืองโต
- ชัก หรือหมดสติ
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ‘รัสเซีย’ เร่งทดสอบ 6 วัคซีนต้านโควิด-19 หลังผู้ป่วยพุ่งเกินครึ่งร้อย พร้อมเร่งสร้าง ‘โรงพยาบาล’ โมเดลเดียวกับจีน
- วารสารดังเผย ‘วัคซีนโควิด-19’ ฝีมือจีน ปลอดภัย-กระตุ้นภูมิคุ้มกัน
- ‘สวิตเซอร์แลนด์’ เตรียมออกใบรับรองโควิด-19 เริ่มใช้สิ้นเดือนนี้
