อาการไม่พึงประสงค์จากวัคซีน กับอาการแพ้ แพทย์เปิดข้อแตกต่าง เปรียบเหมือนมดกัด บางคนแพ้น้อย แพ้มากต่างกัน ขั่งน้ำหนักแล้วยืนยัน คุ้มค่าที่จะฉีด
นพ.วิปร วิประกษิต ผู้เชี่ยวชาญด้านชีวเวชศาสตร์ระดับโมเลกุล คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล เปิดเผยว่า หลังจากมีการฉีดวัคซีน โควิด-19 ในประเทศไทย มาครบ 7 วัน มีคำถามเกิดขึ้นมากว่า อาการไม่พึงประสงค์จากวัคซีน กับอาการแพ้วัคซีน แตกต่างกันอย่างไร
ทั้งนี้ โดยปกติแล้ว วัคซีน หรือยา หรือสารเคมีใด ๆ ก็ตาม ที่ใช้กับร่างกาย ไม่เฉพาะแต่วัคซีน ถือว่าเป็นสิ่งแปลกปลอม ที่ร่างกายของเราไม่รู้จัก เพราะฉะนั้น เมื่อเราได้รับสิ่งแปลกปลอม จากภายนอกเข้าไปในร่างกาย ต้องมีปฏิกิริยาเกิดขึ้น (Reaction) ซึ่งอาจจะมีตั้งแต่ปฏิกิริยาน้อย หรือมาก หรือไม่มีเลย
สำหรับปฏิกิริยา หลังการฉีดวัคซีน จะแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ 1. กลุ่มอาการไม่พึงประสงค์ ภายหลังการฉีดวัคซีน ซึ่งเกิดขึ้นได้ ทั้งจากยา หรือวัคซีนทุกประเภท และ 2. อาการแพ้
“คนทั่วไปเกิดอาการไม่พึงประสงค์กับวัคซีนได้ แต่ไม่จำเป็นต้องแพ้วัคซีนเสมอไป”นพ.วิปร กล่าว
นพ.วิปร อธิบายต่อว่า อาการแพ้ เปรียบเทียบง่าย ๆ เหมือนกับแพ้อาหาร เช่น บางคนอาจจะแพ้นมวัว แพ้อาหารทะเล ทานเข้าไปจะมีผื่นขึ้น มีอาการบวม ปากบวม หรือหลอดลมตีบ หรือแม้กระทั่ง มดคันไฟ กฺ็ทำให้เกิดการแพ้ได้
ยกตัวอย่างเช่น การโดนมดกัด ทุกคนที่โดนมดกัด จะมีอาการไม่พึงประสงค์เกิดขึ้น คือ อาการบวม คัน แสบบริเวณที่ถูกมดกัด แต่จะมีคนจำนวนไม่มาก อาจจะเป็นหนึ่งในแสน หนึ่งในล้าน ที่จะแพ้มดกัด ซึ่งคนที่มีอาการแพ้มดกัดอย่างรุนแรง จะมีอาการผื่นแดงขึ้นทั้งตัว บางคนมีอาการหลอดลมตีบ บางคนความดันตก ไปจนกระทั่งถึงหมดสติได้ เป็นต้น
“ถ้าเปรียบวัคซีนเหมือนโดนมดกัด บริเวณที่โดนเข็มฉีดยาฉีดเข้าใต้ผิวหนัง และมีปฏิกิริยาในตำแหน่งที่ฉีดเช่น บวมแดง เจ็บแขน ยกแขนไม่ขึ้น อันนี้ คือ อาการไม่พึงประสงค์ แต่ถ้าไปถึงระดับที่เรียกว่า แพ้วัคซีน ต้องมีระดับความรุนแรง ตั้งแต่เริ่มต้นที่ผื่นขึ้น จนถึงระดับรุนแรง”นพ.วิปร กล่าว
ขณะที่ อาการไม่พึงประสงค์ หลังรับวัคซีนแบ่งเป็น 2 ระดับ คือ 1. อาการเฉพาะที่ปวดบริเวณที่ฉีด บวมแดงแขนล้า 2. อาการทั่วไป เช่น มีไข้ต่ำ ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน อ่อนเพลีย ปวดบริเวณที่ฉีด ซึ่งอาการจะหายได้ภายใน 1 ถึง 2 วัน
ส่วนอาการแพ้วัคซีน อาการรุนแรง คือ มีไข้สูง แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก ปวดศีรษะรุนแรง ปากเบี้ยว กล้ามเนื้ออ่อนแรง มีจุดเลือดออกจำนวนมาก ผื่นขึ้นทั้งตัว อาเจียนมากกว่า 5 ครั้ง ชัก จนถึงหมดสติ หากมีอาการเหล่านี้ให้ไปโรงพยาบาลทันที
ต่อคำถามที่ว่า คนเราแพ้วัคซีน ได้อย่างไรนั้น เนื่องจาก วัคซีนที่ฉีดเข้าไปในร่างกาย ไม่ได้มีเฉพาะ ตัววัคซีน หรือตัวไวรัส เพื่อใช้ในการกระตุ้นภูมิต้านทานเท่านั้น แต่ในวัคซีน ยังมีองค์ประกอบอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็นสารแขวนลอย หรือน้ำตาล สารกันบูด สารเคมีที่ช่วยกระตุ้นภูมิต้านทานให้ดีขึ้น โดยในวัคซีนแต่ละชนิด มีสารเคมีประกอบด้วยนับ 10 ชนิด
ดังนั้น หากเกิดอาการแพ้วัคซีน อาจจะไม่ได้แพ้ไวรัส หรือชิ้นส่วนของไวรัส แต่อาจจะแพ้องค์ประกอบอื่น ๆ ที่อยู่ภายในวัคซีนนั้นก็ได้ ส่งผลให้ คนที่มีประวัติการแพ้ต่าง ๆ ก็มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น ที่จะแพ้วัคซีน ทำให้คนที่มีประวัติแพ้ง่าย หรือเป็นโรคภูมิแพ้ จำเป็นที่จะต้องได้รับการติดตาม และสังเกตอาการ มากกว่าคนที่ไม่มีประวัติแพ้
นอกจากนี้ ยังมีรายงานผลข้างเคียง หลังฉีดวัคซีน โควิด-19 โดยสำหรับประเทศไทยที่ใช้วัคซีน 2 ชนิดคือ ซิโนแวค และแอสตราเซนเนกา พบอาการแพ้ ที่เกิดขึ้นเหมือนกันคือ อ่อนล้า ปวดหัว ปวดเมื่อย เป็นไข้
สำหรับการติดตามผล การฉีดวัคซีนซิโนแวค ในพื้นที่เสี่ยง 13 จังหวัด จำนวน 27,497 โดส พบอาการแพ้วัคซีน 3.48% และอาการไม่พึงประสงค์ 956 ราย ได้แก่ อักเสบบริเวณที่ฉีด 20% ปวดเมื่อยตัว 18% คลื่นไส้ 12% มีไข้ 8% อาเจียน 7% เป็นผื่น 7% ท้องเทีย 55 เหนื่อย 55 และอาการอื่นๆ 10%
“เราจำเป็นต้องชั่งน้ำหนักระหว่างผลเสียที่มีน้อยมาก กับผลดีที่มีเยอะกว่าในแง่ป้องกันโควิด-19 ผมคิดว่ามันคุ้มค่าที่จะรับวัคซีน” นพ.วิปร กล่าว
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ‘นพ.ยง’ ร่ายยาว! แจงอาการไม่พึงประสงค์หลังฉีควัคซีนโควิด
- ต้องรู้!! แพทย์ยันเฝ้าระวังอาการหลังฉีดวัคซีนโควิด 30 นาทีจำเป็นมาก
- เคาะแล้ว! ลดวันกักตัว เหลือ 7-10 วัน ยกเว้นมาจากแอฟริกา อ่านเงื่อนไขที่นี่
