พลิกฟื้นพื้นที่สีเขียว คุ้งบางกะเจ้า บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) เดินหน้าพัฒนาพื้นที่ส่วนบุคคล สร้างการมีส่วนร่วมกับชุมชน ในโครงการ “ครัวเรือนหัวใจสีเขียว ปตท.”
โครงการ “ครัวเรือนหัวใจสีเขียว ปตท.” เป็นหนึ่งในโครงการที่ ปตท. ดำเนินการเพื่อพัฒนาพื้นที่สเีขียวคุ้งบางกะเจ้า ตั้งแต่ปี 2560 และขยายผลต่อยอดสู่แผนงานพัฒนาพื้นที่สีเขียวเกษตรส่วนบุคคล โดยคณะทำงานด้านการพัฒนาพื้นที่สีเขียว โครงการ OUR Khung BangKachao เพื่อมุ่งรักษาและเพิ่มพื้นที่สีเขียวคุ้งบางกะเจ้าให้คงอยู่ต่อไป เป็นเสมือนปอดสร้างอากาศบริสุทธิ์ของคนเมือง
จากเดิมที่ คุ้งบางกะเจ้า ถือได้ว่าเป็นแหล่งโอโซน หรือ ปอดของคนเมือง และยังได้รับการประกาศเป็นแหล่งผลิตโอโซนลำดับที่ 7 ของโลก แต่จากการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดิน จากพื้นที่เกษตรกรรม เป็นพื้นที่ชุมชนมากขึ้น และกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว ทำให้เริ่มเกิดปัญหาตามมา โดยเฉพาะปัญหาสิ่งแวดล้อม ประกอบกับมีการขายที่ดินเกษตรเพื่อไปประกอบอาชีพอื่นมากขึ้นเรื่อยๆ ทำให้พื้นที่สีเขียวที่คุ้งบางกะเจ้า เริ่มลดน้อยถอยลง
ด้วยความพยายามที่จะเร่งแก้ปัญหาและฟื้นฟูพื้นที่สีเขียวของคุ้งบางกะเจ้า ปตท. จึงได้ร่วมมือกับมูลนิธิชัยพัฒนา ผสานพลังความร่วมมือจากทั้งภาครัฐ เอกชน ตลอดจนชุมชน 6 ตำบลในพื้นที่คุ้งบางกะเจ้า ในรูปแบบการสานพลังร่วมเพื่อการพัฒนาสังคม (Social Collaboration with collective impact) และจัดตั้ง โครงการ OUR Khung BangKachao ขึ้น นับตั้งแต่ปี 2561 เป็นต้นมา
น้อมนำศาสตร์พระราชา พัฒนาคุ้งบางกะเจ้า
โครงการ OUR Khung BangKachao กำกับดูแลโดย มูลนิธิชัยพัฒนา น้อมนำ “ศาสตร์พระราชา” แห่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 และปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มาเป็นหลักการดำเนินงานเพื่อช่วยอนุรักษ์และพัฒนาให้คุ้งบางกะเจ้ากลับมาเป็นพื้นที่สีเขียวอันอุดมสมบูรณ์ พร้อมทั้งพัฒนาวิถีชีวิตความเป็นอยู่และการเติบโตทางเศรษฐกิจของคนในท้องถิ่นให้ดียิ่งขึ้น บนพื้นฐานความต้องการและการทำงานร่วมกันกับชุมชนเป็นสำคัญ จนวันนี้มีภาคีเครือข่ายร่วมดำเนินงานกว่า 65 องค์กร ร่วมขับเคลื่อนการพัฒนาคุ้งบางกะเจ้า ใน 6 ด้าน ได้แก่
1. การพัฒนาพื้นที่สีเขียว – บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) เป็นประธานคณะทำงาน
2. การจัดการน้ำและการกัดเซาะริมตลิ่ง – มูลนิธิอุทกพัฒน์ในพระบรมราชูปถัมภ์ เป็นประธานฯ
3. การจัดการขยะ – บริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จำกัด (มหาชน) เป็นประธานฯ
4. การส่งเสริมอาชีพ – บริษัท กลุ่มเซ็นทรัล จำกัด เป็นประธานฯ
5. การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน – องค์การบริหารและพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน เป็นประธานฯ
6. การพัฒนาเยาวชน การศึกษาและวัฒนธรรม – บริษัท ไทยเบฟเวอเรจ จำกัด (มหาชน) เป็นประธานฯ
นอกจากนี้ ยังได้กำหนดเป้าหมายร่วมกัน เพื่อพัฒนาพื้นที่สีเขียว และชุมชนคุ้งบางกะเจ้า ให้เติบโต แข็งแรง เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (Green Growth) ใน 3 ด้านหลักคือ สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ และ สังคมวัฒนธรรม เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและสิ่งแวดล้อมของชุมชนในพื้นที่คุ้งบางกะเจ้าให้ดีขึ้นและเติบโตเพิ่มขึ้น 20% ภายใน 5 ปี พร้อมเป็นต้นแบบ ในการพัฒนาชุมชนสีเขียวในเมือง
เมื่อเร็วๆ นี้ บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ได้จัดกิจกรรม “ PTT จิตอาสา” ปีที่ 2 ขึ้น ภายใต้แนวคิด “จากฟ้า…สู่ดิน เยือนถิ่นคุ้งบางกะเจ้า” ที่สวนรักษ์ ๙ ซึ่งเป็นสวนป่าและสวนไม้ผลผสมผสานของคุณสมนึก ฟักเจริญ เกษตรกรตัวอย่าง หนึ่งในสมาชิกโครงการ “ครัวเรือนหัวใจสีเขียวปตท.” นับตั้งแต่ปี 2652 ที่ผ่านมา โดยคุณสมนึกได้นำความรู้ที่ได้จากการอบรมดูงานกับ ปตท. ผนวกกับความรู้และประสบการณ์ของปราชญ์ชุมชนด้านการเกษตรผสมผสานการเรียนรู้วิถีชุมชนที่มีเอกลักษณ์ และทรงคุณค่า ถ่ายทอดให้กับพนักงานกลุ่ม ปตท. ที่ร่วมกิจกรรมครั้งนี้ 30 คน จาก 5 บริษัทในกลุ่ม ปตท. ได้แก่ ปตท. (PTT), พีทีที แทงค์ เทอร์มินัล (PTT TANK) , ไออาร์พีซี (IRPC), พีทีที โกลบอล เคมิคอล (GC) และ ปตท. น้ำมันและการค้าปลีก (PTTOR) รวมถึงได้ถ่ายทอดวิถีชีวิตชุมชนผ่านกิจกรรมเรียนรู้ต่างๆ อาทิ การทำข้าวต้มมัดสูตรคุ้งบางกะเจ้า การทำสบู่จากผึ้งชันโรง และการปลูกกล้าไม้ป่าริมคลอง เป็นต้น
คุณดวงพร เที่ยงวัฒนธรรม รองกรรมการผู้จัดการใหญ่กำกับดูแลองค์กร และกิจการสัมพันธ์ บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) กล่าวว่า การร่วมกิจกรรมจิตอาสาครั้งนี้ แสดงถึงการมีส่วนร่วมอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ของพนักงานกลุ่ม ปตท. ที่ต้องการให้พื้นที่คุ้งบางกะเจ้ากลับมาเป็นพื้นที่สีเขียวที่อุดมสมบูรณ์อีกครั้ง สร้างอากาศบริสุทธิ์ ผลิตออกซิเจนให้กับคนในประเทศ และเพิ่มโอโซนให้กับโลกใบนี้ต่อไป สมกับที่คุ้งบางกะเจ้า เคยได้รับการขนานนามจากนิตยสาร TIMES ว่าเป็น The Best Urban Oasis of Asia หรือ ปอดกลางเมืองที่ดีที่สุดในเอเชีย อย่างในอดีตที่เคยเป็นมา
เดินหน้า ครัวเรือนหัวใจสีเขียว ปตท.
จากความสำเร็จในการดำเนินโครงการ “ครัวเรือนหัวใจสีเขียว” ของ ปตท.” ที่ผ่านมา มีเป้าหมายมุ่งพัฒนาพื้นที่สีเขียวระดับครัวเรือน อนุรักษ์และขยายพันธุ์พืชไม้ผลท้องถิ่นให้คงอยู่ รวมถึงการพัฒนาความรู้ ทักษะด้านการเกษตรให้เกิดความสามารถพึ่งพาตนเอง และส่งเสริมกลไกการขับเคลื่อนงานชุมชนให้เกิดความเข้มแข็งยั่งยืนอีกด้วย โดยปัจจุบันโครงการฯ ได้ขยายผลต่อยอดสู่แผนงานพัฒนาพื้นที่ส่วนบุคคล คณะทำงานด้านการพัฒนาพื้นที่สีเขียว ภายใต้โครงการ OUR Khung BangKachao โดยทำงานร่วมกับคณะกรรมการเกษตรพื้นที่ส่วนบุคคลคุ้งบางกะเจ้า ซึ่งหนึ่งในสมาชิกโครงการ ที่เข้าร่วมตั้งแต่ปี 2562 คือ “สวนรักษ์ ๙”
“สมนึก ฟักเจริญ” หรือพี่สมนึก เจ้าของ “สวนรักษ์ ๙” เล่าว่า “ที่ผันตัวเองจากพนักงานบริษัท หรือ มนุษย์เงินเดือน มาสู่เกษตรกร โดยมีเป้าหมายอนุรักษ์พืชพันธุ์ท้องถิ่นของคุ้งบางกะเจ้า ที่มีพืชพื้นเมือง 35 วงศ์ 72 สกุล 81 ชนิด เช่น มะม่วงน้ำดอกไม้เขียวนวล ที่ได้ GI มะพร้าว ส้มเทพรส ละมุดสีดา รวมถึงลูกหม่อน ที่มีรสชาติเป็นเอกลักษณ์ เป็นต้น นอกจากนี้ ยังได้เริ่มศึกษาหาความรู้ด้านการเกษตรอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะเกษตรทฤษฏีใหม่ เกษตรผสมผสาน ที่ไล่ระดับตั้งแต่ระดับสูงถึงไม้คลุมดิน เพราะการปลูกไม้ที่หลากหลาย จะเป็นการลดความเสี่ยงมากกว่าการปลูกพืชเชิงเดี่ยว
ที่สำคัญคือเชื่อมั่นว่าการทำการเกษตร และการปลูกไม้ป่า จะช่วยสร้างความยั่งยืนให้กับชีวิตได้ จึงเริ่มก่อตั้งสวนรักษ์ ๙ เมื่อปี 2560 และตั้งใจให้สวนรักษ์ ๙ เป็นห้องเรียนธรรมชาติ และเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านธรรมชาติแก่ทุกๆ คน
“เราจะพัฒนาที่ 6 ไร่เศษ ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ จะปลูกไม้ตั้งแต่ สูงกลางเตี้ย เรี่ยดิน กินได้ ถ้าทำเชิงเดี่ยว หากมีปัญหาโดนน้ำเค็ม เวลาตาย ตายไปทั้งหมด”
เมื่อถามถึงรายได้ จากการทำเกษตร พี่สมนึกบอกว่า ยังไม่ได้หวังรายได้มากมาย เพราะเป้าหมายคือ การอยู่แบบพอเพียง พอมีพอกิน พอแจกจ่าย แต่ได้เรียนรู้ พัฒนาไปเรื่อย ๆ โดยยึดแนวทาง ในหลวงรัชกาลที่ 9 ซึ่งผลที่ได้กลับมากกว่าเงิน เพราะเห็นได้ชัดในช่วงเกิดโควิด-19 ที่มีเงินก็หาอะไรกินไม่ได้ แต่การทำเกษตร ทำให้มีอาหารทานได้โดยไม่ขัดสน และได้ทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ ปลอดสารพิษ
พี่สมนึกยังบอกถึงเป้าหมายในระยะยาว ว่าจะพัฒนาเรื่อย ๆ ไปจนถึงเกษตรปลอดสาร และสูงสุดคือ การเป็นสินค้าเกษตรออร์แกนิค 100% ซึ่งที่ผ่านมา มีพี่เลี้ยงจากภายนอกเข้ามาช่วยพัฒนา เช่น ปตท. สามพรานโมเดล รวมทั้งมีการรวมกลุ่มของเกษตรกรในพื้นที่ ตลอดจนสามารถตรวจสอบย้อนกลับได้
นอกจากนี้ ยังมีการนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วย เพราะเป็นเกษตรผสมผสาน เช่น การใช้แผงโซลาเซล มาช่วยสร้างพลังงาน ช่วยรดน้ำ ลดต้นทุน ลดค่าใช้จ่ายในการจ้างคนมารดน้ำอีกด้วย
หนึ่งในพันธุ์ไม้ ที่ พี่สมนึกภูมิใจนำเสนอ ในการอนุรักษ์พืชพันธุ์ท้องถิ่นคือ มะม่วงน้ำดอกไม้ พันธุ์เขียวนวลโดยเฉพาะอย่างยิ่งส้มเทพรสที่เป็นพืชพันธุ์คุ้มครอง ที่ปลูกได้เฉพาะในพื้นที่คุ้งบางกระเจ้าเท่านั้น ตอนนี้อยู่ระหว่างการขยายพันธุ์ให้มีมากยิ่งขึ้นไปอีก
ปตท. สนับสนุน ดันเกษตรกรต้นแบบ
การเข้าร่วมโครงการกับ ปตท. ครั้งนี้ พี่สมนึกเล่าว่า ปตท.ได้เข้ามาช่วยเหลือในหลายด้าน เช่น การให้ความรู้ การพาไปดูงาน การแจกพันธุ์ส้ม ตอนนี้เริ่มมาได้ 2 ปีกว่า ถือว่าเติบโตเป็นรูปร่างมากขึ้นแล้ว
ที่ผ่านมา พี่สมนึก เป็นเกษตรกรต้นแบบ โครงการครัวเรือนหัวใจสีเขียว โดยเข้าร่วมอบรมและศึกษาดูงานกับ ปตท. หลายโครงการ อาทิ การศึกษาดูงานที่โครงการศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ เพื่อฝึกอบรมการเพาะอนุบาลกล้าผัก การเพาะเมล็ดและการควบคุมโรคพืช, รับการอบรมการปลูกมะม่วงน้ำดอกไม้,การอบรมการปลูกส้มเทพรส ผลไม้อัตลักษณ์คุ้งบางกะเจ้า,และรับการอบรม PGS ซึ่งถือเป็นการรับประกันคุณภาพเกษตรอินทรีย์โดยกลุ่มชุมชน เป็นต้น
ความรู้ที่ได้รับที่ผ่านมา นอกจากจะสามารถนำมาเป็นประโยชน์ในการพัฒนางานด้านการเกษตรในพื้นที่ของตนแล้ว ยังสามารถแบ่งปันองค์ความรู้ด้านการเกษตร และวิถีชีวิตอัตลักษณ์ชุมชน แก่ผู้มาเยี่ยมชมและชุมชนอื่น ๆ ด้วย
ล่าสุดในปี 2563 พี่สมนึก ยังได้มีโอกาสรับพระราชทานเมล็ดพันธุ์ผักพระราชทาน จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในแผนงานของคณะทำงานด้านการพัฒนาพื้นที่สีเขียว ในโครงการ OUR Khung BangKachao และได้ร่วมรับการอบรมความรู้เชิงปฏิบัติการเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการปลูกและดูแลรักษาพืชผักสวนครัว จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์อีกด้วย นับเป็นความปลาบปลื้มใจ และเป็นกำลังใจให้ได้ปลูกพืชผักสวนครัวอย่างดี สามารถนำผลผลิตมาบริโภค แบ่งปันกัน และหากมีปริมาณมากสามารถนำไปจำหน่ายสร้างรายได้ตนเองอีกด้วย
จากองค์ความรู้ที่ ปตท.ได้ให้การส่งเสริมชุมชน ผนวกกับประสบการณ์และภูมิปัญญาที่สั่งสมมาของ พี่สมนึกเอง ทำให้วันนี้ พี่สมนึก นับเป็นกำลังสำคัญ ในการขับเคลื่อน และพลิกฟื้นพื้นที่สีเขียวคุ้งบางกะเจ้าแห่งนี้ ให้สามารถนำประโยชน์ที่ได้รับจากพื้นที่สีเขียว มาขยายผลสร้างรายได้และสร้างความสุขให้กับตนเองและครอบครัวได้อย่างดี รวมทั้งเป็นศูนย์เรียนรู้ที่แบ่งปันความรู้ด้านการเกษตรให้กับผู้สนใจอื่นๆ ได้อย่างมากมาย
อ่านข่าวเพิ่มเติม
- ปตท.จัด ‘โครงการประกวดศิลปกรรม ปตท.’ ต่อเนื่อง สร้างเวทีเพื่อคนรักศิลปะ
- ‘Restart Thailand’ กลุ่ม ปตท. จ้าง ‘แรงงาน-นักศึกษาจบใหม่’ ร่วมกระตุ้นเศรษฐกิจ
- ‘GC’ จับมือ ‘ปตท.-GCME’ พัฒนา ‘Microchannel Heat Exchanger’ ลดค่าใช้จ่าย 40 ล้าน
