ในเวลานี้ ไม่ว่าจะหันไปทางไหนก็จะเจอแต่การพูดคุยเกี่ยวกับเรื่อง “ไทยถูกตัดสหรัฐตัดสิทธิจีเอสพี” และเรื่องนี้เองก็อาจทำให้บุคคลที่ไม่ได้อยู่ในแวดวงการค้า และเศรษฐกิจ เกิดความสงสัยขึ้นมาว่า “จีเอสพี” คืออะไร แล้วแค่โดนตัดสิทธิทำไมต้องเป็นเรื่องใหญ่ ไทยได้รับสิทธิจีเอสพีจากสหรัฐประเทศเดียวหรือเปล่า ครั้งนี้เป็นครั้งแรกหรือเปล่า ไทยเคยโดนตัดสิทธิมาแล้วบ้างไหม ฯลฯ
The Bangkok Insight จะมาช่วยคลายความสงสัยในเรื่องนี้กัน
จีเอสพี (GSP) ย่อมาจาก Generalized System Preference หรือ ระบบสิทธิพิเศษทางพิกัดอัตราภาษีศุลกากรเป็นการทั่วไป เป็นสิทธิทางภาษีที่ประเทศพัฒนาแล้วบางประเทศ ให้กับประเทศกำลังพัฒนาทั้งหลาย ซึ่งช่ีวยให้ไม่ต้องเสียภาษีสินค้านำเข้าบางรายการเมื่อส่งสินค้าไปขายในประเทศผู้ให้สิทธิ อันจะทำให้ประเทศกำลังพัฒนาที่ได้สิทธินั้น สามารถส่งออกสินค้าไปแข่งขันได้อย่างมีประสิทธิภาพ กับสินค้าประเทศพัฒนาแล้ว หรือแข่งกับประเทศที่มีความสามารถในการผลิตสินค้าให้ได้ราคาถูกกว่า
การให้สิทธิจีเอสพีนี้ เป็นการให้แบบฝ่ายเดียว คือ ประเทศที่ให้สิทธิจะไม่เรียกร้องผลประโยชน์ตอบแทนจากประเทศผู้รับ แต่ก็ยังเป็นการให้แบบมีเงื่อนไขอยู่ คือ ประเทศที่ได้รับสิทธิต้องเข้าหลักเกณฑ์ที่ประเทศผู้ให้วางไว้
ตัวอย่างเช่น สหรัฐ กำหนดให้ประเทศที่จะได้รับจีเอสพี ต้องมีรายได้ต่อหัวประชากรไม่เกิน 12,735 ดอลลาร์ต่อคนต่อปี เป็นประเทศที่ไม่สนับสนุนหรือเกี่ยวข้องกับการก่อการร้ายระหว่างประเทศ มีการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาในระดับที่ดีพอสมควร คุ้มครองสิทธิแรงงานตามมาตรฐานสากล มีความพยายามในการขจัดการใช้แรงงานเด็ก และมีเงื่อนไขอื่นๆ ในด้านการค้าและการปฏิบัติต่อสหรัฐอย่างเท่าเทียมกับประเทศอื่น
สหรัฐให้สิทธิจีเอสพีแก่ประเทศต่าง ๆ ประมาณ 125 ประเทศ ครอบคลุมสินค้าประมาณ 3,500 รายการ สำหรับประเทศกำลังพัฒนาทั่วไป แต่ประเทศกำลังพัฒนาในระดับน้อยที่สุด (Least Developed Country : ซึ่งมีรายได้โดยเฉลี่ยต่อหัวน้อยกว่า 1,305 ดอลลาร์ต่อคนต่อปี) สหรัฐจะเพิ่มรายการที่ได้รับสิทธิจีเอสพีนี้อีกประมาณ 1,500 รายการ โดยสหรัฐเริ่มให้สิทธิทางภาษีแก่ประเทศต่าง ๆ โดยออกเป็นกฎหมายตั้งแต่ปี 2517 แต่ไม่ได้เป็นการถาวร โดยเมื่อกฎหมายหมดอายุลง ก็มีการต่ออายุออกไปเป็นระยะๆ จนถึงปัจจุบัน
การให้สิทธิจีเอสพี นอกจากจะเป็นการช่วยประเทศต่างๆ ในการแข่งขันและการพัฒนาประเทศแล้ว ยังเป็นเครื่องมือสำคัญที่สหรัฐใช้ในการชักจูง และกดดันประเทศต่างๆ ให้ปรับปรุงกฎระเบียบและพัฒนาแนวทางปฏิบัติทางการค้าและทางสังคมที่เกี่ยวข้องในระดับที่สูงขึ้น ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา การคุ้มครองสิทธิแรงงาน การควบคุมการใช้แรงงานเด็ก รวมถึงลดการกีดกันทางการค้าให้น้อยลงด้วย
สหรัฐกำหนดคุณสมบัติของประเทศที่จะได้รับสิทธิจีเอสพีไว้ 6 ข้อด้วยกัน
- ระดับการพัฒนาประเทศ : โดยพิจารณาจากรายได้ต่อหัวประชากรของธนาคารโลก
- การเปิดตลาดสินค้าและบริการ : ต้องมีการเปิดตลาดสินค้าและบริการอย่างสมเหตุผล
- การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา : ประเทศผู้รับสิทธิจะต้องมีระบบการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาอย่างเพียงพอและมีประสิทธิภาพ
- การคุ้มครองสิทธิแรงงาน : จะต้องมีการคุ้มครองสิทธิแรงงานในระดับที่เป็นที่ยอมรับของนานาชาติ
- กำหนดนโยบายลงทุนที่ชัดเจน และลดข้อจำกัดทางการค้าของประเทศที่ได้รับสิทธิ
- ให้การสนับสนุนสหรัฐ ในการต่อต้านการก่อการร้าย
สินค้าที่มีคุณสมบัติเข้าข่ายจะได้รับจีเอสพีนั้น ต้องเป็นสินค้าที่อยู่ในบัญชีสินค้าที่ได้รับสิทธิจีเอสพี ต้องเป็นสินค้าที่นำเข้าโดยตรงจากประเทศประเทศผู้รับสิทธิ ดำเนินการผลิตถูกต้องตามกฎว่าด้วยแหล่งกำเนิดสินค้า (Rules of Origin) และผู้นำเข้าสินค้าจะต้องยื่นขอใช้สิทธิปลอดภาษีภายใต้จีเอสพี
สินค้าจากประเทศผู้รับสิทธิจีเอสพีจะถูกยกเลิกการให้สิทธิฯ เป็นการชั่วคราวเมื่อการนำเข้าสหรัฐสูงเกินเพดานที่กำหนด ภายใต้กฎว่าด้วยความจำเป็นด้านการแข่งขัน กล่าวคือ สินค้าจะถูกระงับสิทธิจีเอสพี หากพบว่า มีมูลค่าส่งออกไปสหรัฐในปีที่ผ่านมาสูงเกินเพดานที่กำหนดไว้ ซึ่งในปี 2561 กำหนดไว้ที่ 24 ล้านดอลลาร์ เพราะถือว่า เป็นสินค้าที่มีความสามารถในการแข่งขันที่สูง จึงไม่จำเป็นต้องได้รับสิทธิยกเว้นภาษีต่อไป และจะถูกตัดสิทธิในวันที่ 1 พฤศจิกายนของปีถัดไป
ในอดีตสหรัฐมีการยกเลิกการให้สิทธิจีเอสพีแก่ประเทศต่างๆ เนื่องจากไม่ปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ที่วางไว้
กรณีไม่คุ้มครองสิทธิแรงงาน เช่น
- บังกลาเทศ ปี 2556
- เบลารุส ปี 2543
กรณีไม่คุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา เช่น
- ฮอนดูรัส ปี 2541
- ยูเครน ปี 2544
เมื่อประเทศที่ถูกยกเลิกจีเอสพี ปรับปรุงและปฏิบัติตามหลักเกณฑ์จะได้สิทธิจีเอสพีกลับคืนมา แต่มีบางประเทศที่ถูกยกเลิกสิทธิจีเอสพี เป็นการถาวรเมื่อมีระดับการพัฒนาประเทศที่สูงมาก จนไม่จำเป็นต้องได้รับสิทธิจีเอสพีแล้ว
ประเทศที่ถูกยกเลิกจีเอสพีถาวร
- ปี 2532 : เกาหลีใต้ สิงคโปร์ ไต้หวัน ฮ่องกง
- ปี 2541 : มาเลเซีย
- ปี 2556 : รัสเซีย
ข้อมูล : กรมการค้าต่างประเทศ
- นักเศรษฐศาสตร์ดัง ‘พอล ครุกแมน’ ถามหาเหตุผลแท้จริง ‘สหรัฐตัดจีเอสพีไทย’
- อย่าตื่นเต้น!! ‘บิ๊กตู่’ ลั่นปม GSP เราต้องทำให้ดีที่สุด
- จ่อใช้เวทีสุดยอดผู้นำอาเซียนถก ‘รมต.พาณิชย์สหรัฐ’ ปม ‘GSP’
- ผู้นำเข้าสหรัฐเร่งสั่งซื้อสินค้าไทยถูกหั่นจีเอสพี คาดดันส่งออกโค้งสุดท้ายพุ่ง
- ‘อดีตรมว.พลังงาน’ แนะรัฐเร่งเจรจาคู่ค้าหลักช่วยส่งออก หลังโดนสหรัฐตัดจีเอสพี
- กังขา!! ปมสหรัฐตัดสิทธิ GSP สินค้าไทย
- ‘ทรัมป์’ สั่งระงับสถานะ ‘ปลอดภาษี’ สินค้าไทยเกือบ 4 หมื่นล้าน อ้างปัญหาสิทธิแรงงาน