สถิติ 3 ปี ผู้สูงอายุพลัดตกหกล้ม เข้ารับบริการในระบบการแพทย์ฉุกเฉิน 141,895 ราย เพิ่มขึ้น 29.5% จากปี 2559 เสียชีวิตวันละ 2 ราย แนะนำวิธีปฐมพยาบาล ย้ำต้องหมั่นดูแลสุขภาพ และปรับสิ่งแวดล้อมในบ้านให้เหมาะสม ลดความเสี่ยง
มองไปทางไหนมีแต่ผู้สูงอายุ แน่นอนโรงพยาบาล รวมถึงห้างสรรพสินค้าตอนกลางวันเต็มไปด้วยผู้สูงอายุเดินไปมาตากแอร์บ้าง ฆ่าเวลารอลูกรอหลานตอนเย็นบ้าง หรือเดินชอบปิ้งซื้อของเล็กๆน้อยๆ ไม่นับรวมในบ้าน หรือในชุมชนต่างๆ บอกเราได้ดีว่าประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุแบบเร็วเกินคาด
สิ่งที่ต้องระวังในสังคมสูงวัย ก็คืออุบัติเหตุการพลัดตกหกล้มย่อมมีสถิติมากขึ้นตามไปด้วย แม้ใจสู้ แต่เรี่ยวแรงท่านถดถอยลงไปทุกวัน จากสถิติที่ผ่านมา พบว่า 1 ใน 3 ของผู้สูงอายุ ที่อายุ 60 ปีขึ้นไป เข้ารับบริการในระบบการแพทย์ฉุกเฉิน ด้วยสาเหตุการพลัดตกหกล้มมากขึ้น และใช้บริการรถพยาบาลฉุกเฉิน ด้วยสาเหตุการพลัดตกหกล้มวันละกว่า 140 ครั้ง และมีผู้สูงอายุที่เสียชีวิตจากการหกล้มเฉลี่ยวันละ 2 คน
ร.อ. นพ.อัจฉริยะ แพงมา เลขาธิการสถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ (สพฉ.) กล่าวว่าในรอบ 3 ปีเศษ นับตั้งแต่ปี 2559 – 2562 จนถึงไตรมาส 2 มีจำนวนผู้สูงอายุที่บาดเจ็บ ด้วยสาเหตุการพลัดตกหกล้ม มาด้วยระบบการแพทย์ฉุกเฉิน ทั้งหมด 141,895 ราย หรือเพิ่มมากขึ้น 29.5 % จากปี 2559
กลุ่มที่เข้ารับบริการทางในระบบการแพทย์ฉุกเฉินมากที่สุด คือ กลุ่มที่มีอายุ 60-64 รองลงมา คือ กลุ่มอายุ 65-69 ปี และ กลุ่มอายุ 70-74 ปี ตามลำดับ ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย มากกว่าเพศหญิง แต่เมื่ออายุมากขึ้น ตั้งแต่ 70 ปีขึ้นไป จะพบว่าเป็นผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย
โดยเฉพาะในปี 2562 มีจำนวนผู้สูงอายุ ที่บาดเจ็บด้วยสาเหตุพลัดตกหกล้ม มาด้วยระบบการแพทย์ฉุกเฉิน ทั้งหมด 24,364 ราย เป็นเพศชาย 10,745 ราย และเพศหญิง 10,981 ราย 5 จังหวัดที่มีสถิติสูงสุด คือ ขอนแก่น , นครราชสีมา , เชียงใหม่ , อุบลราชธานี และร้อยเอ็ด
การบาดเจ็บที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ ที่พลัดตกหกล้มส่วนมาก คือ กระดูกสะโพกหัก หรือ แตก ศีรษะได้รับความกระทบกระเทือน ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้พิการ และมีอัตราการเสียชีวิตค่อนข้างสูง เนื่องจากผู้สูงอายุ มักมีภาวะกระดูกบาง หรือกระดูกพรุน เมื่อหกล้มกระดูก จึงเกิดการแตกหรือหักได้ง่าย นอกจากนี้ยังอาจมีอาการบาดเจ็บร่วมกันในหลายอวัยวะ
ประกอบกับผู้สูงวัย มักมีโรคประจำตัว เช่น ความดัน เบาหวาน โรคหัวใจ และโรคหลอดเลือดสมอง จึงยิ่งทำให้มีความเสี่ยงเพิ่มมากขึ้น
สาเหตุสำคัญของการพลัดตกหกล้ม คือ ตัวผู้สูงอายุเองมีความเสื่อม และการถดถอยของร่างกาย ทำให้การทำงานของอวัยวะต่างๆ ลดลง เช่น การมองเห็นไม่ชัด การทรงตัวไม่ดี แขนขาอ่อนแรง หรืออาจเกิดจาก สิ่งแวดล้อมไม่เหมาะสม เช่น พื้น และบันไดลื่น พื้นต่างระดับ แสงสว่างไม่เพียงพอ
หากพบผู้สูงอายุในบ้าน หรือนอกบ้านหกล้ม การช่วยเหลือเบื้องต้น มีดังนี้
- ตั้งสติให้ดี อย่าตื่นตกใจ
- ให้ประเมินการบาดเจ็บ
- หากไม่สามารถขยับ และลุกเองได้ หรือเมื่อขยับขาแล้ว รู้สึกปวดสะโพกหรือโคนขา หรือสงสัยว่ากระดูกสะโพกหัก ให้ผู้ป่วยพักในท่าที่สบาย
- พยายามอย่าเคลื่อนย้ายผู้ป่วย เพื่อป้องกันกระดูกที่หัก ไปทำลายเนื้อเยื่อ หลอดเลือด และเส้นประสาทข้างเคียง
- ให้รีบโทรแจ้งสายด่วนฉุกเฉิน 1669 เพื่อขอความช่วยเหลือ
- หากศีรษะกระแทก และไม่รู้สึกตัว ให้นอนในท่าเดิม และรีบโทรแจ้ง 1669 ทันที
- กรณีที่มีแผลเลือดออกให้ใช้ผ้าสะอาดกดไว้นาน 10-15 นาที
ร.อ.นพ.อัจฉริยะ ยังเสนอแนวทางการป้องกันในระยะยาว โดยแบ่งเป็น 3 ระดับ ประกอบด้วย
1.การป้องกันในระดับปฐมภูมิ คือ การส่งเสริมสุขภาพ ควรรับประทานอาหารให้เพียงพอ เน้นผัก และผลไม้ เพื่อรักษาสมดุลของร่างกาย และต้านทานโรค นอกจากนี้ควรหมั่นออกกำลังกาย ฝึกการเดิน เพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ เน้นฝึกการทรงตัวและการเคลื่อนไหว ควรเปลี่ยนท่าช้าๆ เพื่อป้องกันภาวะความดันตก หน้ามืด วิงเวียน
2. การป้องกันในระดับทุตติยภูมิ วิธีการ คือ
- ปรับปรุงสิ่งแวดล้อมภายในบ้านให้เหมาะสม
- บ้านควรเป็นบ้านชั้นเดียว
- กรณีบ้าน 2 ชั้น ควรจัดให้ผู้สูงอายุอยู่ชั้นล่าง
- มีราวจับ หรือราวพยุง
- มีแสงสว่างเพียงพอ
- พื้นเรียบเสมอกัน
- ไม่ลื่น
- ไม่ควรมีธรณีประตู
- การจัดวางสิ่งของในบ้านต้องเป็นระเบียบ ง่ายต่อการหยิบใช้
- ห้องน้ำควรเป็นประตูแบบเปิดออก หรือบานเลื่อน
- โถส้วมเป็นแบบนั่งราบ หรือนั่งห้อยขา
- มีที่นั่งสำหรับอาบน้ำสูงจากพื้น 40-45 เซนติเมตร
- ห้องนอน ควรอยู่ใกล้ห้องน้า
- เตียงหรือที่นอนมีความยาวไม่น้อยกว่า 180 เซนติเมตร ความสูงจากพื้นถึงระดับข้อพับเข่า เพื่อให้ลุกได้สะดวก และมีพื้นที่ว่างรอบเตียงอย่างน้อย 90 เซนติเมตร
3.การป้องกันในระดับตติยภูมิ คือ การป้องกันการหกล้มซ้ำ ต้องหมั่นให้ความรู้อย่างต่อเนื่องเพื่อลดความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้น
