สมุนไพรไทยกำลังมาแรงแซงทางโค้ง ผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรไทยที่มีการต่อยอดพัฒนาอย่างเนื่อง กำลังเป็นที่สนใจของกลุ่มคนรักษ์สุขภาพทั้งในประเทศ และต่างประเทศ
ปัจจุบันตลาดสมุนไพรในโลกมีมูลค่ารวมกันประมาณ 91,800 ล้านดอลลาร์ หรือประมาณ 3 ล้านล้านบาท มีอัตราการขยายตัวของการบริโภคผลิตภัณฑ์สมุนไพรในแต่ละประเภทอยู่ที่ 3-12 % โดยกลุ่มสินค้าที่มีศักยภาพมากที่สุดในตลาดสมุนไพร ได้แก่ อาหารเสริม และเวชสำอาง ซึ่งไทยถูกจัดอันดับเป็นประเทศที่มีอัตราการเติบโตด้านการบริโภคสมุนไพรสูงเป็นลำดับที่ 8 ของโลก
เวลานี้ไทย ตั้งเป้าส่งออกวัตถุดิบสมุนไพรคุณภาพ และผลิตภัณฑ์สมุนไพรชั้นนำของภูมิภาคอาเซียนภายในปี 2564 ซึ่งจะสามารถสร้างมูลค่าของวัตถุดิบสมุนไพร และผลิตภัณฑ์สมุนไพรภายในประเทศเพิ่มขึ้นจาก 1.8 แสนล้านบาท เป็น 3.6 แสนล้านบาท
ในปี 2560 กระทรวงสาธารณสุขได้คัดเลือกให้กระชายดำ ขมิ้นชัน บัวบก และไพล เป็นสมุนไพรเชิงเศรษฐกิจ ต่อยอดผลิตหลายรูปแบบทั้งเวชสำอาง อาหารเสริม เครื่องดื่ม ทำให้ตลาดสมุนไพรของประเทศโตขึ้นกว่า 30 % ส่งออกสมุนไพร และสารสกัดปีละกว่า 1,000 ล้านบาท และมีแนวโน้มการขยายตัวที่ดีในเชิงเศรษฐกิจ
ขณะเดียวกันกระทรวงสาธารณสุขยังส่งเสริมแพทย์แผนไทย ที่ใช้สมุนไพรในการรักษาเป็นพื้นฐานควบคู่กัน ศ.คลินิก เกียรติคุณ นพ.ปิยะสกล สกลสัตยาทร รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่า ที่ผ่านมารัฐบาลได้ให้ความสำคัญในการยกระดับการพัฒนา ส่งเสริม และสนับสนุนการใช้ภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย และสมุนไพรมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อการพึ่งตนเองในระบบสุขภาพ เพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจ และสร้างความมั่นคงด้านสุขภาพ รวมถึงส่งเสริมผลิตภัณฑ์สมุนไพรทดแทนพืชเศรษฐกิจเดิม ให้เป็นสินค้านวัตกรรม สามารถแข่งขันในตลาดโลก เกิดประโยชน์ต่อเกษตรกร และผู้ประกอบการภายในประเทศ
ในปี 2562 – 2565 ตั้งเป้าหมายให้ประชาชน เข้าถึงบริการการแพทย์แผนไทยให้ได้ 20 % โดยเปิดบริการตรวจรักษาด้วยการแพทย์แผนไทยคู่ขนานในโรงพยาบาลทุกระดับ เพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์สมุนไพรให้ได้ 3.6 แสนล้านบาท
ขณะนี้มีการจัดทำ Big Data เชื่อมโยงข้อมูลผู้ปลูก ผู้ผลิต ผู้บริโภค ตลาดกลางสมุนไพร ที่มีคุณภาพมาตรฐาน ตลาดกลางสมุนไพรออนไลน์ อุตสาหกรรมสารสกัดสมุนไพรเช่น บัวบก ขมิ้นชัน ฟ้าทะลายโจร ไพล กระชายดำ
และผลักดันให้ภูมิปัญญานวดไทยเป็นมรดกทางการแพทย์ ที่จะนำสู่การประกาศเป็นมรดกของมนุษยชาติของยูเนสโก (UNESCO) รวมทั้งเร่งผลักดันพระราชบัญญัติผลิตภัณฑ์สมุนไพร ซึ่งขณะนี้ผ่านวาระ 3 รอการประกาศบังคับใช้ต่อไป
สำหรับแผนพัฒนาสมุนไพรไทย นั้น นพ.สุขุม กาญจนพิมาย ปลัดกระทรวงสาธารณสุข เล่าว่า กระทรวงสาธารณสุข มีแผนพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพร และนวดไทยควบคู่กัน โดยพัฒนาวิชาการและหลักสูตรการศึกษา ส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์พื้นบ้านไทย พัฒนาคุณภาพมาตรฐานการบริการเป็นทางเลือกประชาชนในการดูแลสุขภาพ เชื่อมโยงในระบบบริการปฐมภูมิ
ปัจจุบันมีการจัดตั้งโรงพยาบาลแพทย์แผนไทยประจำภาค สนับสนุนให้โรงพยาบาลผลิต และใช้ยาสมุนไพรทดแทนยาแผนปัจจุบัน ยกระดับนวดไทยสู่สากล รวมทั้งอุตสาหกรรมสมุนไพรเพื่อเศรษฐกิจ ให้สมุนไพรไทยเป็นสินค้า ที่ขายระดับโลกได้
รวมทั้งได้ขับเคลื่อนสมุนไพรเพื่อเศรษฐกิจครบวงจร ดำเนินการตั้งแต่ ต้นทาง พื้นที่ปลูกสมุนไพรกว่า 5,000 ไร่ ต้องเป็นวัตถุดิบปลอดภัย และได้มาตรฐานกลางทาง ผลิตภัณฑ์สมุนไพรมีคุณภาพ นวัตกรรมเพิ่มมูลค่า และลดต้นทุนการผลิต โดยส่งเสริมอุตสาหกรรมสารสกัด การวิจัยนวัตกรรม จัดศูนย์ให้คำปรึกษา และส่งเสริมผู้ประกอบการ
ในปี 2561 มีมูลค่าเกือบ 27 ล้านบาท และปลายทาง ส่งเสริมการตลาดในและต่างประเทศ ช่วยสร้างรายได้เข้าประเทศ 559.718 ล้านบาท โดยการจับคู่ทางธุรกิจกับต่างประเทศ เปิดร้านค้าสมุนไพรในเมืองสมุนไพร จัดทำมาตรฐานคุณภาพผลิตภัณฑ์เพื่อการรับรองคุณภาพ
และเพื่อกระตุ้นการพัฒนาสมุนไพรไทย กระทรวงสาธารณสุขได้จัดมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติ เป็นประจำทุกปี ในปีนี้เป็นครั้งที่ 16 จัดระหว่างวันที่ 6 – 10 มีนาคม ภายใต้แนวคิด “สมุนไพร นวดไทย อนาคตไทย”
นพ.มรุต จิรเศรษฐสิริ อธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กล่าวว่า ในปีนี้ยังมีการประชุมวิชาการประจำปี 2562 หลายหัวข้อ อาทิ การพัฒนากัญชาทางการแพทย์ เมืองสมุนไพร และตลาดความรู้ ขณะเดียวกันก็มีการอบรมระยะสั้นหลักสูตรละ 2 ชั่วโมง ฟรี 26 หลักสูตร
ภายในงานแบ่งงานออกเป็นโซน ได้แก่
โซนภูมิปัญญา (WISDOM) อาทิ สวนสมุนไพรเพื่อการอนุรักษ์ คุ้มครองเชิงเศรษฐกิจและเชิงสุขภาพ นิทรรศการ “การนวดไทย มรดกภูมิปัญญาไทย” “200 ตำรับยาดี สู่การใช้ประโยชน์” หมอพื้นบ้านพร้อมสาธิต ตรวจแนะนำ ให้ความรู้ จากภูมิปัญญาภาคต่างๆ
โซนบริการ (SERVICE) ตรวจรักษาโรคด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก บริการคลินิกเฉพาะโรคไมเกรน อัมพฤกษ์ อัมพาต จับโปงเข่า (ข้อเข่าเสื่อม) การแพทย์แผนจีน เช่น การฝังเข็ม การครอบแก้ว และการนวดทุยนา
โซนผลิตภัณฑ์ (PRODUCT) ให้ความรู้และจำหน่ายผลิตภัณฑ์ อาทิ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จังหวัดปราจีนบุรี ให้ความรู้สมุนไพรดูแลไตและสมุนไพรลดมลภาวะเป็นพิษ บริการนวดไทย สปาหน้า ผลิตภัณฑ์สมุนไพรลดสูงสุด 50% แจกต้นสมุนไพรดูแลไต 300 ต้น/วัน แจกหนังสือบันทึกแผ่นดินเล่มที่ 11 วันละ 200 เล่ม บริการตรวจ ปรึกษาสุขภาพฟรี เครื่องสำอาง ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร อาหารและเครื่องดื่ม
โซนจำหน่ายสินค้าสุขภาพ อาหารสุขภาพ อุปกรณ์ดูแลสุขภาพกว่า 500 ร้านค้า
และในปีนี้ได้มอบโล่เชิดชูเกียรติแก่ผู้จัดละคร “ทองเอก หมอยาท่าโฉลง” ที่ได้สื่อสารให้คนไทยได้รับรู้ถึงการดูแลสุขภาพตามวิถีชีวิตคนไทยโบราณ การใช้ประโยชน์จากสมุนไพร ความเป็นหมอยาไทย นับเป็นการร่วมอนุรักษ์ และเชิดชูภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ ซึ่งปัจจุบันมีการพัฒนาต่อยอดตามหลักวิชาการ ทั้งทางวิชาการและประสบการณ์ใช้ประโยชน์
